Η αρχή του τέλους;

Τα πράγματα δεν είναι απλά. Και με αυτό δεν εννοώ αυτό που θα ακολουθήσει μετά το ιστορικής σημασίας δημοψήφισμα της Μεγάλης Βρετανίας για την παραμονή της ή όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα επακόλουθα σίγουρα δεν είναι απλά, ακόμα και αν πάμε σε ένα, θεωρητικά λιγότερο επώδυνο, ενδεχόμενο «ντρίπλας» σαν εκείνη που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ μετά το δικό μας αντίστοιχο δημοψήφισμα.

Και αυτό το ενδεχόμενο υπάρχει γιατί, όπως επισημάνθηκε από τον Independent, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν έχει ουσιαστικά νομική ισχύ. Μπορεί, λοιπόν, κάλλιστα να «κολλήσει» στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, πράγμα που πολύ θα βολέψει για να βγει η Αγγλία από την εξαιρετικά άβολη θέση που τη φέρνει, μεταξύ άλλων, το δικό της «έξω» με το «μέσα» της Σκωτίας. Το θύμα στη συγκεκριμένη περίπτωση θα είναι, «απλώς», το κύρος της δημοκρατίας.

Εδώ θα μπορούσαμε να κάνουμε μια εξαιρετικά εκτεταμένη παρένθεση και να φιλοσοφήσουμε πάνω στη φύση και τις αδυναμίες της δημοκρατίας, αλλά το αποτέλεσμα θα παραμείνει το ίδιο: η Μεγάλη Βρετανία συνολικά αποφάσισε να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το θέμα είναι να εντοπιστούν οι λόγοι που οδήγησαν εδώ. Λυπάμαι αν σας χαλάω την απλή και βολική σας εξήγηση, αλλά δε φταίνε ούτε οι «γέροι», ούτε οι ακροδεξιοί, ούτε οι αμόρφωτοι. Φυσικά, οι μεγάλες ηλικίες όντως προτίμησαν το «Brexit», όπως έγινε ασφαλώς και με τους ακροδεξιούς οι οποίοι, κατά κανόνα, είναι και άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.

Αλλά η άνοδος της ακροδεξιάς δεν είναι ένα τυχαίο φαινόμενο. Ποτέ δεν είναι. Και δεν είναι ένα φαινόμενο που περιορίζεται μόνο στη Βρετανία ή στην Ελλάδα. Είναι πανευρωπαϊκό. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη το φαινόμενο Τραμπ, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα είναι μάλλον παγκόσμιο. Ας παραμείνουμε, όμως, στην Ευρώπη.

Το βασικό πρόβλημα είναι πως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένωση περισσότερο στο όνομα, παρά στην πράξη. Το εγχείρημα «κόλλησε» στο φιάσκο του Ευρωσυντάγματος καθώς, όπως μας έχουν επισημάνει αρκετές φορές οι φίλοι μας από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, είναι αδύνατον να υπάρξει νομισματική ένωση, χωρίς πολιτική ένωση. Η Ε.Ε. αποτελείτο μέχρι χθες από 28 μέλη, 19 εκ των οποίων έχουν κοινό νόμισμα. Από κει και πέρα όμως;

Δε χρειάζεται να διαθέτει κανείς εις βάθος γνώση των διεθνών σχέσεων για να καταλάβει ότι η προσφυγική κρίση ήταν ένα ξεκάθαρο δείγμα της αποτυχίας της Ε.Ε. να δείξει ουσιαστική ενότητα και αλληλεγγύη. Για να το αντιληφθούμε αυτό, αρκεί να φανταστούμε ότι η Ελλάδα αποτελείται από ομόσπονδα κρατίδια. Με το που φθάνουν οι πρόσφυγες ας πούμε στη Λέσβο, τα υπόλοιπα κρατίδια αποφασίζουν να κλείσουν τα σύνορά τους και να αφήσουν τους πρόσφυγες εγκλωβισμένους στο νησί. Ταυτόχρονα και ενώ η Λέσβος είναι εν γνώσει τους σε κακή οικονομική κατάσταση, κυριολεκτικά πετούν χρήματα στην Τουρκία για να εξασφαλίσουν ότι θα περιορίσει την ροή των μεταναστών, χωρίς όμως να υπάρχει η παραμικρή εγγύηση για αυτό. Η Αθήνα μπορεί να διατυμπανίζει ότι έχει τις πόρτες της ανοιχτές στους πρόσφυγες, αλλά εφόσον αυτοί δεν μπορούν να φύγουν από τη Λέσβο, η δήλωση αυτή έχει μάλλον θεωρητικό χαρακτήρα. Θα είχε αυτή η κατάσταση νόημα σε μια ενωμένη χώρα; Σίγουρα όχι. Πώς μπορεί, λοιπόν, να έχει νόημα σε μια πραγματική ένωση κρατών;

Πώς γίνεται σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία έχει, υποτίθεται, κοινά σύνορα να επιτρέπεται σε μεμονωμένα μέλη να τα κλείνουν κατά βούληση, συνάπτοντας μάλιστα συμφωνίες με μη μέλη και αστυνομεύοντας τα σύνορά τους; Και όλα αυτά χωρίς την παραμικρή κύρωση ή, έστω, μια αντίδραση ανάλογη της σοβαρότητας του ατοπήματος αυτού. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι η Μεγάλη Βρετανία και η Ιρλανδία παραμένουν μέχρι σήμερα εκτός ζώνης Σένγκεν.

Πώς εξηγείται σε μια οικονομική ένωση σε πορεία νομισματικής ενοποίησης η δεύτερη σε μέγεθος οικονομία να αρνείται να υιοθετήσει το κοινό νόμισμα; Πέρα από τη Μεγάλη Βρετανία, εκτός παραμένουν οικειοθελώς η Σουηδία (7η σε μέγεθος στην Ε.Ε.), η Πολωνία (8η), η Δανία (11η) και η Τσεχία (16η). Η Μεγάλη Βρετανία και η Δανία είχαν πάρει… χαρτί από γιατρό και δεν υποχρεούνταν να μπουν στο Ευρώ παρά μόνο εάν το ζητούσαν. Οι υπόλοιπες χώρες υποτίθεται ότι έχουν υποχρέωση, αλλά μόνο αν δεχθούν να μπουν στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών II, κίνηση που είναι προαιρετική. Η Σουηδία παίζει με αυτόν τον τρόπο τις «καθυστερήσεις» από το 2003, οπότε απέρριψε το Ευρώ με δημοψήφισμα. Και αυτό έγινε στις εποχές των παχιών αγελάδων…

Δεν ξέρω αν έχετε την ίδια αίσθηση με μένα, αλλά στην αντίληψή μου η Μεγάλη Βρετανία ήταν μια χώρα μονίμως με το ένα πόδι έξω από την Ε.Ε. Αν υπήρχε ποτέ περίπτωση να αποχωρήσει πραγματικά μια χώρα από την Ένωση ποια θα ήταν η πιο πιθανή υποψήφια;

Μία άλλη παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η συστημική χειραγώγηση των ΜΜΕ (ένα από τα πολλά επιτεύγματα το οποίο δεν είναι σε καμία περίπτωση αποκλειστικότητα της Ελλάδας). Όπως εδώ, έτσι και στη Μεγάλη Βρετανία οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειχναν καθαρό προβάδισμα του Bremain με 7 μονάδες. Πολλοί πίστεψαν ότι η παραμονή ήταν σίγουρη και ψήφισαν Brexit, έτσι για να μην τους έχουν οι Ευρωπαίοι για δεδομένους. Ή επειδή κατά βάθος θα προτιμούσαν να είναι μόνοι στο νησί τους, αλλά χωρίς να θέλουν στα σοβαρά το ρίσκο του Brexit. Μόνο και μόνο για να έχουν τη συνείδησή τους ήσυχη.

Όπως και να έχει, το πρόβλημα είναι ότι η Ε.Ε. δεν έχει πείσει ότι αποτέλεί πραγματικά το δρόμο προς την ευημερία. Όσο η Γερμανία πιέζει για περισσότερη λιτότητα και βάζει την προστασία της Bundesbank πάνω από την ευημερία των πολιτών της Ευρώπης, όσο το οικονομικό μοντέλο που προωθείται είναι εκείνο της ανταγωνιστικότητας χωρίς να εξετάζεται η βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου, με λίγα λόγια όσο ο στόχος είναι να εξυπηρετούνται οι αριθμοί και όχι οι άνθρωποι, τόσο οι ακραίες τάσεις θα ενισχύονται, τόσο θα ωθούνται οι ψηφοφόροι προς τα λαϊκίστικα κόμματα και τόσο πιο κοντά θα βαδίζουμε στο γκρεμό, είτε αυτός εκδηλωθεί με έναν ακόμα πόλεμο, είτε με κάποιο ολοκληρωτικό μόρφωμα. Είτε και στα δύο μαζί, κατά σειρά.

Υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα τα οποία χάνουμε εστιάζοντας αποκλειστικά στους «αμόρφωτους γεροφασίστες» που ψήφισαν υπέρ του Brexit. Πρώτον: τι ακριβώς εννοεί η Μέρκελ όταν δηλώνει το εξής:

«Ακόμη και αν είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς για μας, δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν μια ιδέα ειρήνης. Βλέπουμε όλοι ότι ο κόσμος βρίσκεται σε αναταραχή. Η ειρήνη που έχουμε στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια, δεν είναι αυτονόητη.»

Δεύτερον, ήταν πραγματικά τόσο σημαντικός λόγος η ενδοκομματική διαμάχη για τον Κάμερον ώστε να πάρει το ρίσκο ενός τέτοιου δημοψηφίσματος; Είναι άραγε εγκληματικά ηλίθιος ή υπάρχει κάποια άλλη σκοπιμότητα;

Και τρίτον: ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ σε αυτό το παιχνίδι και με ποιον τρόπο σκοπεύει να συσφίξει τις σχέσεις της με μια απομονωμένη Αγγλία, η οποία κινδυνεύει ακόμα και να χάσει τη Σκωτία και την Ιρλανδία;

Η Ε.Ε. δεν γεννήθηκε απλώς και μόνο για να πάρει τη μορφή μιας ενιαίας και ομοιόμορφης αγοράς. Ο βαθύτερος και ουσιαστικός λόγος ήταν να αποφευχθεί η γένεση μιας ακόμα, τρίτης καταστροφικής παγκόσμιας σύρραξης. Παρόλα αυτά, οι ηγέτες της Ευρώπης φαίνεται να το ξεχνούν αυτό και ενώ ακολουθούν πολιτικές, οι οποίες σταδιακά εξαθλιώνουν τους πολίτες τους και υποβαθμίζουν άμεσα τη δημοκρατία (βλ. TTIP, CETA), απορούν όταν οι αντιδράσεις των ψηφοφόρων δεν είναι λογικές ή ψύχραιμες.

Αυτό δεν αφορά μόνο τη Μεγάλη Βρετανία, ασφαλώς. Αυτό αφορά και την Ελλάδα και τις πλείστες όσες παθογένειές της, οι οποίες ωστόσο δεν πρόκειται ποτέ να εξαλειφθούν με τη θεραπεία-σοκ στην οποία επιμένει η γερμανική κυβέρνηση. Αφορά και όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, στα οποία η ακροδεξιά ανεβαίνει συνεχώς.

Δύο είναι τα πιο σημαντικά μαθήματα που οφείλουμε να αποκομίσουμε από αυτή τη συγκυρία: πρώτον, ότι δεν είμαστε σε καμία περίπτωση ούτε η αρχή, ούτε το τέλος των προβλημάτων της Ε.Ε. Πέρσι τέτοια εποχή μιλούσαν όλοι για την Ελλάδα μεν, αλλά φέτος το show αναμένεται πολύ πιο συναρπαστικό κι ενδιαφέρον. Δεύτερον, αδαείς, ανενημέρωτους και ευκολόπιστους πολίτες έχουν κι αλλού, ακόμα και στην «καλλιεργημένη» Μεγάλη Βρετανία και είναι, μάλιστα, πολύ περισσότεροι απ’ ότι νομίζαμε.

Αν θέλουμε κάποια στιγμή να λύσουμε τα δικά μας θέματα, τότε θα πρέπει να πάψουμε να ταλαντευόμαστε σαν εκκρεμή από τον απόλυτο εγωκεντρισμό στην απόλυτη αυτό-απαξίωση και να δούμε τα πράγματα κάπως αντικειμενικά.

Όσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση… μακάρι να είχα κάτι καλό να σας πω. Το Brexit, εάν τελικά πραγματοποιηθεί, μοιάζει πραγματικά να σφραγίζει την αρχή του τέλους της Ε.Ε.

 

Μουσικό Διάλειμμα #63

 

Ο φανατισμός και πώς να τον καλλιεργήσετε

Μία εβδομάδα μετά τα πολλαπλά τρομοκρατικά χτυπήματα του Παρισιού, αφού ξεπεράστηκε το αρχικό σοκ, μετρήθηκαν τα πτώματα, εξετάστηκαν διαβατήρια και έγιναν από όλους, επώνυμους και ανώνυμους, οι απαραίτητοι αφορισμοί, οι δηλώσεις συμπαράστασης, οι όρκοι εκδίκησης, οι κρίσεις και οι επικρίσεις για το πώς αντέδρασε ο καθένας, έρχεται η ώρα να δούμε λίγο πιο ψύχραιμα τα πράγματα.

Καταρχήν, οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι σε καμία περίπτωση δε δικαιολογείται ένα τυφλό χτύπημα εναντίον αμάχων, για καμία θρησκεία, ιδεολογία, σκοπό ή στόχο. Αυτό, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι κάτι το αυτονόητο. Εκτός αν προσθέσουμε στο τέλος «από οποιονδήποτε και σε οποιοδήποτε μέρος της Γης». Γιατί, δυστυχώς, για τη βομβιστική επίθεση που έγινε στη Βυρηττό ακριβώς την προηγούμενη μέρα ακούσαμε μόνο μετά το Παρίσι. Και εάν δεν είχε γίνει τίποτα στο Παρίσι, η πρώτη επίθεση θα είχε περάσει στα ψιλά.

Διάβασα σε κάποιο ξένο site πως στην πραγματικότητα δεν ήταν τα μέσα εκείνα τα οποία αγνόησαν την είδηση (μιλώντας για τα διαδικτυακά πάντα), αλλά οι αναγνώστες. Δεν αποκλείεται να συμβαίνει αυτό. Όταν από τα παιδικά μας χρόνια βομβαρδιζόμαστε με εικόνες και ειδήσεις από τον διαρκή πόλεμο του Λιβάνου, το Παλαιστινιακό, τους πολέμους στο Ιρακ κ.ο.κ. έχουμε συνδέσει τη Μέση Ανατολή και την Αφρική με τη βία. Είναι πιο φυσιολογικό να συμβαίνουν αυτά τα πράγματα «εκεί» και όχι «εδώ». Όταν όμως πλήττεται η Αμερική ή η Γαλλία αυτό φαντάζει αδιανόητο, λάθος, ασυγχώρητο.

Είναι σίγουρα λάθος. Αλλά είναι λάθος παντού. Η Δύση δεν έχει μονοπώλιο στην ειρήνη και την ασφάλεια. Δεν μπορούμε να βάζουμε φωτιά δύο φορές σε έναν αιώνα στον κόσμο και στη συνέχεια απλά να μεταφέρουμε τους πολέμους μας σε άλλα «θέατρα» επειδή βαρεθήκαμε να σκάβουμε τη Γηραιά μας Ήπειρο με μολύβι και βόμβες. Δεν μπορεί η Αμερική να βρίσκεται συνεχώς σε πόλεμο από την ίδρυσή της (εξαιρώντας 20 χρόνια συνολικά από το 1776), χωρίς να υπάρξουν συνέπειες.

Από το τέλος του Ψυχρού πολέμου και μετά οι ΗΠΑ δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να αποσταθεροποιούν με κάθε τρόπο όλη την περιοχή από τη Βόρεια Αφρική έως τη Μέση Ανατολή. Η πολιτική αυτή είχε ξεκινήσει ακόμα νωρίτερα. Όταν οι ΗΠΑ έκαναν κυριολεκτικά πλύση εγκεφάλου στους μικρούς εκκολαπτόμενους Μουτζαχεντίν για να χρησιμοποιηθούν ως όπλα κατά των Σοβιετικών στις αρχές της δεκαετίας του ’80, δεν σκέφτηκαν ότι οι υπερήφανοι Μουτζαχεντίν (η αραβική λέξη για τον τζιχαντιστή) θα μετατρέπονταν σε φανατικούς Ταλιμπάν;

Φυσικά και το σκέφτηκαν. Αλλά πίστευαν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν πιο σημαντικός από τους Ταλιμπάν. Και βέβαια οι Ταλιμπάν δε θα ήταν τόσο κακοί αν δεν έκαναν το σφάλμα, λόγω του φανατισμού τους, να περιορίσουν την παραγωγή οπίου. Από το 2000 και μετά, οπότε οι Ταλιμπάν έχασαν την εξουσία, η παραγωγή οπίου αυξάνεται συνεχώς. Οι φανατικές τους αντιλήψεις καθόλου δεν ενοχλούσαν τις ΗΠΑ, παρά μόνον όταν άγγιξαν το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν του Αφγανιστάν, τα ναρκωτικά. Η ίδια ανοχή ισχύει, ασφαλώς και για τους Σαουδάραβες, οι οποίοι μέχρι την έλευση του ISIS ανταγωνίζονταν τους Ταλιμπάν για την πρώτη θέση στη λίστα του θρησκευτικού φανατισμού στο Ισλάμ.

Κανένας δυτικός πολιτικός δεν μιλάει για το αυταρχικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας. Όχι μόνο αυτό, αλλά ο Ντέιβιντ Κάμερον είχε το απίστευτο θράσος να ψηφίσει τη Σαουδική Αραβία για το Συμβούλιο των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Τη στιγμή που ένας νεαρός Σαουδάραβας blogger απειλείται με αποκεφαλισμό και σταύρωση επειδή τόλμησε να διαφωνήσει με το καθεστώς. Το αντάλλαγμα, όπως είπε ο ίδιος ο Κάμερον, είναι οι πληροφορίες που τους παρέχει η Σαουδική Αραβία κατά της τρομοκρατίας. Είναι βέβαια και το πετρέλαιο. Φαντάζεστε τη θέση της Δύσης αν αναγκαζόταν να επιβάλλει εμπάργκο στο μαύρο χρυσό ζητώντας να σταματήσει η ανεξέλεγκτη χρηματοδότηση του ISIS από Σαουδάραβες επιχειρηματίες;

Και στις δύο περιπτώσεις, το όπιο, το πετρέλαιο και τα γεωπολιτικά συμφέροντα Αμερικής και Μεγάλης Βρετανίας είναι αυτά που καθόρισαν τις σχέσεις της Δύσης με φανατικούς Ισλαμιστές. Στην περίπτωση των Ταλιμπάν για να τους πολεμήσουν (αφού τους ενδυνάμωσαν και τους χρησιμοποίησαν) και σε εκείνη των Σαουδάραβων για να έχουν μια αρμονική διπλωματική και οικονομική συνεργασία.

Το σενάριο απλώς επαναλήφθηκε με το ISIS. Το ISIS δημιουργήθηκε κυρίως α) λόγω της αποσταθεροποίησης του Ιράκ και β) μέσω της ενίσχυσης των ανταρτών στη Συρία με εκπαίδευση και όπλα για να ανατραπεί το καθεστώς Άσαντ. Να υπενθυμίσω εδώ ότι το καθεστώς του Ιράκ ανατράπηκε με την υποψία ότι ο Σαντάμ Χουσείν κατείχε όπλα μαζικής καταστροφής τα οποία δε βρέθηκαν ποτέ. Και όλα αυτά ξεκίνησαν με μια τρομοκρατική επίθεση στο έδαφος των ΗΠΑ, η οποία πραγματοποιήθηκε από Σαουδάραβες και δεν είχε καμία σχέση με το Ιράκ.

Θέλετε να ακούσετε κάτι ακόμα πιο γελοίο; Tο Ιράκ είχε προμηθευτεί πυρηνικό αντιδραστήρα από τη Γαλλία το 1980, ο οποίος δεν ήταν όμως κατάλληλος για την παραγωγή πυρηνικών όπλων. Όταν το Ισραήλ τον κατέστρεψε «προληπτικά» λίγους μήνες αργότερα, οι ΗΠΑ καταδίκασαν την αιφνιδιαστική επίθεση ως «κρατική τρομοκρατία». Επιπλέον, στο πλαίσιο του πολέμου Ιράκ-Ιράν, ο Χουσεϊν έκανε εκτεταμένη χρήση χημικών όπλων, με την ανοχή και συγκάλυψη της Δύσης. Αυτό το κατάφερε με τη βοήθεια πρωτίστως Γερμανικών εταιρειών, αλλά και εξοπλισμού και χημικών που προήλθαν από τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, τη Βραζιλία, την Αυστρία, τη Σιγκαπούρη και άλλες χώρες. Ταυτόχρονα το Ιράκ πειραματιζόταν και με βιολογικά όπλα.

Και ερωτώ: με ποιο δικαίωμα παραβίαζε ο Σαντάμ Χουσείν κάθε έννοια διεθνούς νομιμότητας εισβάλλοντας στο Ιράν και χρησιμοποιώντας απαγορευμένα όπλα εναντίον της, χωρίς η διεθνής κοινότητα να αντιδρά το 1980 και για ποιο λόγο η ίδια διεθνής κοινότητα επενέβη όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ το 1990;

Το 1980 η απρόκλητη εισβολή στο Ιράν από το Ιράκ δικαιολογήθηκε, επειδή το «πολιτισμένο», κοσμικό καθεστώς του Χουσείν πολεμούσε το «απολίτιστο», θεοκρατικό καθεστώς του Χομεϊνί. Το γεγονός είναι ότι ο Χομεϊνί ήταν ανεπιθύμητος στη Δύση επειδή είχε ανατρέψει το Σάχη, ο οποίος τοποθετήθηκε πραξικοματικά στην εξουσία το 1951 από τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Ήταν το πρώτο από μια σειρά τέτοιων ψυχροπολεμικών πραξικοπημάτων (στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το δικό μας του ’67). Το λουτρό αίματος του μισού εκατομμυρίου ανθρώπων δεν είχε κανένα αποτέλεσμα εκτός από το να ανοίξει την όρεξη του Σαντάμ Χουσείν για έναν πολύ πιο εύκολο στόχο, το Κουβέιτ.

Όταν επιτρέπεις σε ένα δικτάτορα να εισβάλει σε μια γειτονική χώρα ανεμπόδιστα δεν του δίνεις εμμέσως άδεια να το επαναλάβει; Όταν εξοπλίζεις και εκπαιδεύεις έναν φανατικό Ισλαμιστή για το βραχυπρόθεσμο συμφέρον σου (την ανατροπή του Άσαντ), δεν είναι λογικό να ξεφύγει από τον έλεγχό σου; Τη στιγμή που αυτός ο ίδιος φονταμενταλιστής αντιμετωπίζει τους μετριοπαθείς Μουσουλμάνους ως αποστάτες, ποια ακριβώς περιμένουμε να είναι η άποψή του για τη Δύση;

Το ίδιο λάθος με το Αφγανιστάν και τη Λιβύη επαναλήφθηκε στη Συρία. Οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία εξοπλίζουν και εκπαιδεύουν συστηματικά Σύριους ισλαμιστές αντάρτες, οι οποίοι πολεμούν δίπλα-δίπλα με ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα και διάφορους Άραβες μισθοφόρους εναντίον του Άσαντ. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη αντί να προωθήσουν μια πολιτική λύση στο ζήτημα σε μια ήδη αποσταθεροποιημένη περιοχή προτίμησαν, όπως και στη Λιβύη, να στηρίξουν τους αντάρτες, χωρίς καμία ένδειξη ότι η επόμενη μέρα θα είναι στο ελάχιστο καλύτερη για τη Συρία. Πώς θα μπορούσε το αποτέλεσμα να είναι θετικό;

Γιατί μας εξέπληξε η γένεση του ISIS; Και γιατί επιμένουμε να απλοποιούμε ένα τόσο πολύπλοκο πρόβλημα αναγάγοντάς το σε θρησκευτικό; Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για το Μεσανατολικό ζήτημα το έχουν η Δύση και η Σοβιετική Ένωση, από τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκαν σχεδόν όλα τα κράτη της περιοχής τον 20ο αιώνα, υπό την αιγίδα της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, μέχρι τα παιχνίδια ισχύος που έπαιξαν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ με τα αλλεπάλληλα πραξικοπήματα και επαναστάσεις, τα οποία συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Το Μεσανατολικό ζήτημα είναι καθαρά γεωπολιτικό, με τη θρησκεία να αποτελεί έναν μόνο παράγοντα ως βολικό μέσο κατά περίπτωση για τη δημιουργία συμμαχιών, την πόλωση και τη συγκέντρωση ισχύος. Οι φανατικοί Ισλαμιστές είναι άλλοτε σύμμαχοι και άλλοτε εχθροί. Οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι υποτίθεται ότι γίνονται σήμερα στο όνομα της δημοκρατίας, στην πραγματικότητα όμως οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι ανέτρεψαν δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, όποτε αυτό τους συνέφερε.

Όλα αυτά, όμως, είναι προφανώς υπερβολικά πολύπλοκα και δημιουργούν πολλά άβολα ερωτήματα για να μας τα σερβίρουν οι κυβερνήσεις μας. Πώς να δικαιολογήσει η κυβέρνηση του Ολάντ στους Γάλλους ότι Γάλλοι πολίτες δολοφονήθηκαν από Γάλλους πολίτες ως αποτέλεσμα ενός πολέμου ο οποίος καλλιεργήθηκε συστηματικά από τη Γαλλία και τους συμμάχους της;

Πώς να παραδεχθούν ότι ο ISIS σκοτώνει Χριστιανούς και Μουσουλμάνους με όπλα που προμηθεύτηκε από τη Δύση και με χρηματοδότηση από τους Σαουδάραβες σύμμαχους της Δύσης;

Η αλήθεια είναι πολύ τρομακτική για να την αντιμετωπίσει ο μέσος Ευρωπαίος και Αμερικάνος. Είναι, άρα, πολύ πιο εύκολο να ενεργοποιηθούν τα αντανακλαστικά του τρόμου εναντίον του «ξένου» Μουσουλμάνου που «δε λυπάται καν το ίδιο του το παιδί και το πνίγει στη θάλασσα για να τον λυπηθούμε», ασχέτως αν πολλοί Ευρωπαίοι έχουν βρεθεί στη θέση του πρόσφυγα μόλις τον προηγούμενο αιώνα.

Ασυνόδευτα παιδιά, λένε, μας στέλνουν. Περίεργο ε; Και μένα ο παππούς μου ασυνόδευτος πέρασε το Αιγαίο από τη Μικρά Ασία, θα ήταν δε θα ήταν 11 χρονών και δεν ήξερε καν το επώνυμό του. Ήταν Έλληνας, αλλά εδώ τον έλεγαν «Τουρκόσπορο». Γιατί δεν έχει σημασία ούτε ποιος είσαι, ούτε από που έρχεσαι. Αν ο άλλος θέλει να σου κλείσει την πόρτα θα βρει οποιαδήποτε δικαιολογία για να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του.

Μαζί με τους πρόσφυγες περνούν και τζιχαντιστές τα σύνορα. Ενώ πριν δεν περνούσε κανένας. Όπως οι αεροπειρατές της 11ης Σεπτεμβρίου, για παράδειγμα. Ή οι δράστες της επίθεσης στο Σαρλί Εμπτνό στις αρχές της χρονιάς. Οι οποίοι δε χρειάστηκε να περάσουν από πουθενά, καθώς ήταν όλοι Γάλλοι υπήκοοι, αλγερινής καταγωγής. Το ίδιο και ένας από τους αστυνομικούς που σκότωσαν, ο Αχμέτ. Όπως επίσης Γάλλοι ήταν και οι δράστες της τελευταίας επίθεσης στο Παρίσι.

Αντιθέτως, οι τουλάχιστον 4500 Ευρωπαίοι που έχουν φύγει από την πολιτισμένη μας ήπειρο για να καταταγούν στο ISIS δεν είναι καθόλου πρόσφυγες. Στις ΗΠΑ  λευκοί ακροδεξιοί τρομοκράτες, σύμφωνα με το TIME, έχουν προκαλέσει περισσότερους θανάτους από τζιχαντιστές μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Και το διαβόητο διαβατήριο του Σύριου που υποτίθεται ότι πέρασε από τη Λέρο; Φαίνεται ότι ήταν πλαστό. Όχι πως δεν είναι πιθανόν να έχουν περάσει και τζιχαντιστές μέσα σε χιλιάδες πρόσφυγες. Αυτό όμως που πρέπει να μας προβληματίσει εδώ είναι το γιατί. Γιατί βρέθηκε ένα τέτοιο διαβατήριο στον τόπο της επίθεσης;

Οι πιθανοί λόγοι είναι δύο: ο πρώτος είναι ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρίσκονται σε κατάσταση πανικού λόγω του προσφυγικού και θέλουν να εκμεταλλευτούν το τραγικό αυτό συμβάν για να βρουν μια δικαιολογία να κλείσουν τα σύνορα. Ο δεύτερος πιθανός λόγος είναι ότι το ISIS θέλει επίσης να σταματήσει η ροή των προσφύγων ή, τουλάχιστον, να στραφεί η κοινή γνώμη εναντίον κάθε πρόσφυγα ως εν δυνάμει τρομοκράτη.

Και γιατί αυτό, θα μου πείτε; Γιατί αν η ζωή κάθε Μουσουλμάνου που ζει στην Ευρώπη τεθεί σε κίνδυνο, αν περιθωριοποιηθεί ακόμα περισσότερο, αν δημιουργηθούν γκέτο, αν οι πρόσφυγες παγιδευτούν σε μόνιμους «προσωρινούς» καταυλισμούς, αν αρχίσουν όντως να βουλιάζουν βάρκες τα σκάφη του Λιμενικού, αν πυροβολούν οι συνοριοφύλακες στο ψαχνό, τότε σίγουρα κάποιοι από τα εκατομμύρια Μουσουλμάνων που ζουν στη Δύση θα στραφούν στον εξτρεμισμό.

Αν στο όνομα ενός στρατού από παράφρονες φανατικούς στιγματίσουμε κάθε Μουσουλμάνο, τότε είναι βέβαιο ότι κάποιοι από αυτούς θα γίνουν όντως εχθροί μας. Και στη συνέχεια θα δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος που θα μετατρέψει όλη την Ευρώπη σε ένα νέο Ισραήλ. Με εκατομμύρια Μουσουλμάνους δεύτερης και τρίτης γενιάς οι οποίοι δεν έχουν άλλη πατρίδα από τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Γερμανία κ.ο.κ. να είναι παγιδευμένοι στη χώρα τους όπως οι Παλαιστίνιοι στη λωρίδα της Γάζας. Ή όπως οι Εβραίοι στη ναζιστική Γερμανία.

Το θέμα δεν είναι θρησκευτικό, αλλά το ISIS και οι απανταχού φανατικοί που παίρνουν θάρρος ή εμπνέονται από αυτό θα ήθελαν πάρα πολύ να γίνει. Ας μην τους κάνουμε τη χάρη.

 

Μουσικό Διάλειμμα #62

Πολύ σκληρός για να αποφασίσει

Τους βαρέθηκα.

Όχι μόνο εγώ, φυσικά, αλλά κι εγώ μαζί με εκατομμύρια άλλους. Τα κανάλια βρήκαν και έναν κομψό όρο για να μας χαρακτηρίσουν. Είμαστε, λέει, «σκληροί αναποφάσιστοι». Για την ακρίβεια, ο όρος δεν είναι και πολύ νέος. Ο κόσμος απλά σκλήρυνε και το δημογραφικό σύνολο αυξήθηκε. Και το «σκλήρυνε» δε λέει και πολλά: ο Έλληνας μάλλον έμεινε από εναλλακτικές.

Ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε. Όχι μόνο στη διαπραγμάτευση. Με δεδομένη την ακραία στάση της Γερμανίας που ξεπέρασε κάθε όριο θράσους και μας πρότεινε να βγούμε για λίγο, να υποστούμε όλες τις συνέπειες ενός GRexit και μετά να επιστρέψουμε στη μέγγενη του Ευρώ, η αποτυχία ήταν σχεδόν βέβαιη, πέρα από την απειρία και τους όποιους άστοχους χειρισμούς. Ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε επειδή δεν έκανε ούτε το ελάχιστο απ’ όσα θα περίμενε κανείς. Αν, ας πούμε το άνοιγμα της ΕΡΤ θεωρηθεί ως μια χαρακτηριστική κίνηση της κυβέρνησης, τότε αυτό που έκανε γενικά ήταν να διορθώσει ένα λάθος με άλλο ένα λάθος.

Το όνειρο του διαχωρισμού κράτους-Εκκλησίας, το οποίο φυσικά και θα απέφερε μεγάλο δημοσιονομικό όφελος στο κράτος και το οποίο είναι κάτι που θα μπορούσε να ελπίζει κανείς από την «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση, πέθανε πολύ νωρίς, πριν από τις τελευταίες εκλογές. Αλλά ούτε καν το σύμφωνο συμβίωσης; Συνειδητοποιούμε, βέβαια, ότι το δεύτερο μάλλον προσέκρουσε στις δεξιές ευαισθησίες του Πάνου Καμμένου, όπως ίσως και αρκετά άλλα. Τον καταλαβαίνω, βέβαια, τον Πάνο. Αν ήμουν γυναίκα και ήταν η μόνη μου επιλογή από το «ισχυρό» φύλο, μάλλον θα άλλαζα στρατόπεδο. Πρέπει κι αυτός να προστατέψει λοιπόν την υφαλοκρηπίδα του.

Ούτε καν στο μείζον θέμα του μεταναστευτικού δεν έγινε κάτι. Εκτός από το ότι μάθαμε πως οι πρόσφυγες από τη Συρία έρχονται για να λιαστούν στην Ελλάδα. Ο εγκλεισμός σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και το κλείσιμο των συνόρων δεν είναι λύση. Λύση, όμως, δεν είναι και η απόλυτη απραξία.

Η ουσία είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έκανε τίποτα ουσιαστικό, με μόνη λαμπρή εξαίρεση τη συνετή στάση που εμπόδισε περαιτέρω μέτρα κατά της Ρωσίας από την ΕΕ, συμβάλλοντας ίσως έτσι στο να μη περάσουμε το πιο θερμό καλοκαίρι από καταβολής κόσμου. Ο κίνδυνος δεν απετράπηκε εντελώς, βέβαια. Όσοι ενδιαφέρονται να εξαφανιστεί αυτό το περίεργο δίποδο που καταπατεί τον θαυμαστό γαλάζιο μας πλανήτη θα έχουν κι άλλες ευκαιρίες για να πραγματοποιηθεί η ευχή τους.

Η ΝΔ ξεφορτώθηκε την ακροδεξιά πέτρα που είχε γύρω από το λαιμό της τα τελευταία χρόνια. Οποιοσδήποτε ακολουθούσε τον Αντώνη Σαμαρά, με εξαίρεση τα φασιστοειδή πουλέν Βορίδη και Γεωργιάδη, θα ήταν βελτίωση. Και βέβαια ο ακροδεξιός πυρήνας βρίσκεται ακόμα εκεί, δίπλα-δίπλα με τον παλιό, καλό παλαιοκομματικό μηχανισμό της ΝΔ. Αλλά ο Βαγγέλας δεν κάνει για πρωθυπουργός, παιδιά, ούτε καν των νησιών Φερόες. Και ποιος κάνει, θα μου πείτε. Ας αλλάξουμε κατηγορία, να πάμε…

ΠΑΣΟΚ. Φώφη Γεννηματά. Ο πατέρας της θα γυρίζει στον τάφο του με αυτά που βλέπει. Στο ΠΑΣΟΚ του ’80 έλυναν το πρόβλημα των πιο αξιοπρεπών στελεχών ξεκάνοντάς τους. Όχι, δεν εννοώ τον Κουτσόγιωργα. Το αποτέλεσμα αυτής της παρά φύσει επιλογής είναι καταφανές σήμερα. Και δε μου λείπει ο Βενιζέλος, καθόλου. Από πολλές απόψεις έμοιαζε με μια παραφουσκωμένη εκδοχή του Ανδρέα. Ικανότατος, δεινός ρήτορας, πανέξυπνος, χωρίς τη χαρισματικότητα του Παπανδρέου, αλλά με εξίσου έντονη επιθυμία να κυβερνήσει και να κάνει καλό μόνο στον εαυτό του. Και να προσφέρει πλήρη ασυλία σε κάθε κυβέρνηση, ανεξάρτητα από το πόσο βαθιά θα βάλει το χέρι της στο μέλι. Στην περίπτωση αυτή η Φώφη αποτελεί βελτίωση υπό την έννοια ότι μπορεί επιτέλους να στείλει το ΠΑΣΟΚ στο τελευταίο του ραντεβού με την Ιστορία.

ΚΚΕ. Μιας και μιλάμε για Ιστορία να πάμε και στο πλέον ανιστόρητο κόμμα της ελληνικής Βουλής, το οποίο ακόμα μουρμουράει μέσα από τα δόντια του όταν αναφέρεται ο Στάλιν και ακόμα δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι το μοναδικό καθαρό «πρότυπο» του μοντέλου που υποστηρίζει είναι η Βόρεια Κορέα. Και μπορεί ο κ. Κουτσούμπας να μην είναι τόσο αχώνευτος όσο ο Κιμ Γιόνγκ-ουν, αλλά αυτό ποσώς θα μας ενδιαφέρει αν ποτέ πραγματοποιηθεί το απόλυτα απευκταίο ενδεχόμενο, ακόμα και για το ίδιο το ΚΚΕ: όχι να ανέβει η Χ.Α., αλλά να κυβερνήσει το ίδιο.

ΛΑΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Πώς μ’αρέσει η ειρωνεία. Να διαλύεις ένα κόμμα και να βγάζεις το δικό σου που αποσχίστηκε ΕΝΟΤΗΤΑ. Ο Λαφαζάνης είναι, αν μη τι άλλο, σπουδαίος κωμικός. Η δεύτερη απόδειξη είναι ότι συνεργάζεται με τη Ζωή.

ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ. Ο Βασίλης Λεβέντης τώρα δικαιώνεται. Σκεφθείτε λίγο τις αφίσες του, που κόσμησαν την Αθήνα σε αυτή την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη προεκλογική περίοδο που μας φόρτωσαν. Η ερώτηση που πρέπει να γίνει είναι: πού βρέθηκαν τα λεφτά; Ο κ. Λεβέντης αναζητούσε επί 20 χρόνια σπόνσορα, χτυπώντας την πόρτα σχεδόν κάθε επιχείρησης του Λεκανοπεδίου. Εκτός κι αν βρήκε την κρυψώνα του Γιωργάκη «λεφτά υπάρχουν», κάποιος άλλος πρέπει να ενδιαφέρθηκε να τον στηρίξει. Αναρωτιέμαι τι να λέει ο ΣΚΑΙ για αυτό.

ΑΝΕΛ. Α ναι είναι και αυτοί. Η συνεισφορά τους στην απραξία και αναποτελεσματικότητα του ΣΥΡΙΖΑ σε όλα τα επίπεδα ήταν καθοριστική. Είμαι βέβαιος ότι ο λαός θα τους δώσει τη θέση που τους αξίζει.

ΠΟΤΑΜΙ. Άφησα το Ποτάμι για το τέλος. Σε ένα γενικά εύστοχο κείμενό του ο κ. Γεωργακόπουλος περιγράφει γλαφυρά την πολιτική κατάσταση της χώρας. Εκεί που, για μένα, το χαλάει αρκετά είναι το Ποτάμι. Ιδέα δεν έχει λέει ο συνάδελφος blogger (ναι, γράφω πλέον μια φορά το δίμηνο και είμαι και blogger, τρομάρα μου) γιατί δεν πάει καλά το Ποτάμι. Επιτρέψτε μου να σας διαφωτίσω, λοιπόν. Το Ποτάμι δεν μετακινείται από το 6% επειδή οι ψηφοφόροι δεν εμπιστεύονται τον Σταύρο Θεοδωράκη. Γνωρίζουν τις στενές του σχέσεις με την οικογένεια Παπανδρέου (και Σημίτη) κατά το παρελθόν, όπως και τις πολύ πιο στενές του σχέσεις με τον κ. Μπόμπολα. Βλέπετε, για το χάλι που έχουμε σήμερα δεν ευθύνονται μόνο οι πολιτικοί και οι πολίτες που τους ψήφιζαν, αλλά σε εξίσου μεγάλο βαθμό και το καρτέλ των ΜΜΕ, το οποίο όλα αυτά τα χρόνια κατευθύνει συστηματικά την κοινή γνώμη. Αυτός είναι, άλλωστε, ένας από τους βασικούς λόγους που εγώ δεν ρίχνω το μεγαλύτερο βάρος της ευθύνης στον Έλληνα πολίτη για το χάος που συστηματικά παραλαμβάνει κάθε κυβέρνηση από το 1981 και μετά.

Στην Ελλάδα σήμερα και οι τέσσερις εξουσίες είναι χωμένες στη διαφθορά και το έργο του Τύπου είναι να κατευθύνει τα πρόβατα στον επόμενο λύκο. Αυτό, λοιπόν, είναι το πρόβλημα του Ποταμιού. Και επειδή εγώ και πολλοί άλλοι δεν έχουμε καμία όρεξη να ψηφίσουμε κάποιον μηντιάρχη βρισκόμαστε κάτω από την αμφιβόλου ποιότητας ταμπέλα του «σκληρού αναποφάσιστου».

Και τι κάνουμε τώρα; Κι άλλη υπομονή;

Υ.Γ.:

ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ. Αχ, αυτές οι νεανικές τρέλες που δεν ξεπερνιούνται ποτέ…

Ζιγκ Χάιλ.

Μουσικό Διάλειμμα #61

Διχασμός

To 1994 οι Pink Floyd κυκλοφόρησαν το 14ο τους άλμπουμ με τίτλο Division Bell. Η έμπνευση για τον τίτλο προήλθε από το ομώνυμο καμπανάκι το οποίο ηχεί όποτε καλούνται να ψηφίσουν τα μέλη του Βρετανικού Κοινοβουλίου ή της Βουλής των Λόρδων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Βρετανοί αναγνωρίζουν με τον τρόπο αυτό ότι κάθε ψηφοφορία ή απόφαση δημιουργεί αυτομάτως διχασμό.

Το βασικό θέμα του άλμπουμ επικεντρώνεται στη δυνατότητα (και επιλογή) των ανθρώπων να λύνουν τα προβλήματά τους συζητώντας τα, παρόλο που οι απόψεις και οι επιλογές τους μπορεί να είναι διαμετρικά αντίθετες. Το ίδιο το εξώφυλλο, με τα πανομοιότυπα πρόσωπα, το ένα απέναντι από το άλλο σαν αντανακλάσεις, συμβολίζει ακριβώς αυτό: ότι παρά τις διαφορές μας είμαστε ίδιοι με τους συνανθρώπους μας και το μόνο που μας χωρίζει είναι η πλευρά της πραγματικότητας που επιλέγουμε. Ακόμα καλύτερα, η ερμηνεία που της δίνουμε εμείς.

Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα πρόσωπα, μισά και δισδιάστατα όπως φαίνονται στο προφίλ τους, αν ενωθούν θα σχηματίσουν ένα ολοκληρωμένο τρισδιάστατο σύνολο. Αυτό που μπορεί να τα ενώσει είναι η φωτεινή γραμμή της επικοινωνίας. Όχι η απεγνωσμένη προσπάθεια να πείσει το ένα το άλλο ότι η δική του πλευρά είναι η «σωστή», αλλά η κοινή προσπάθεια για προσέγγιση της αλήθειας και από τις δύο πλευρές.

Αυτό δε θα βοηθούσε μόνο εμάς που διχαζόμαστε στην Ελλάδα για το «ΝΑΙ» ή για το «ΟΧΙ», αλλά και για το διάλογο μεταξύ Ελλάδας και εταίρων. Να αναγνωριστούν τα αμοιβαία λάθη και να υπάρξει προσπάθεια για μια λύση. Φυσικά, αυτό γίνεται δύσκολο έως αδύνατον όταν το ένα από τα δύο μέρη είτε δεν έχει πραγματική βούληση για συνεννόηση είτε θεωρεί ότι ο φταίχτης είναι πάντοτε ο «απέναντι».

Σε πρώτη φάση, λοιπόν, αυτό που θα βοηθούσε εμάς εδώ είναι να αναγνωρίσουμε ότι καμία από τις δύο πλευρές δε στερείται επιχειρημάτων. Ασχέτως από το αν συμφωνούμε με αυτά οφείλουμε να σεβόμαστε τον απέναντί μας. Έχω διαβάσει, όπως οι περισσότεροι αυτές τις μέρες, άπειρες απόψεις, αναλύσεις, άρθρα ειδικών και ανειδίκευτων, έχω παρακολουθήσει ομιλίες, διαγγέλματα, έχω ακούσει ψέμματα και αλήθειες.

Όσο κι αν το θέλουν κάποιοι δεν υπάρχουν «καλοί» Ευρωπαίοι και «κακοί» Έλληνες. Ούτε το αντίθετο ισχύει. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το σύστημα «χωλαίνει», εντός και εκτός συνόρων. Αυτό έχει γίνει αποδεκτό από όλους σε κάποιο βαθμό. Μπορούμε να το αλλάξουμε μόνοι μας; Μπορούμε να εμπιστευτούμε μια κυβέρνηση που έχει προέλθει λίγο-πολύ από το ίδιο πολιτικό σύστημα που έχει προκαλέσει το δικό μας μερίδιο της ζημιάς; Μπορούμε να εμπιστευτούμε τους θεσμούς που φαίνεται να αγνοούν τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης την οποία εκπροσωπούν; Πρέπει να πάρουμε ρίσκο ή πρέπει να το πάμε «εκ του ασφαλούς»; Υπάρχει, σε τελική ανάλυση, ασφαλής επιλογή;

Ο καθένας έχει τη δική του απάντηση σε καθένα από τα παραπάνω ερωτήματα. Το ζητούμενο είναι να μην μετατρέψουμε τις απαντήσεις αυτές σε δόγμα, προσπαθώντας να συντρίψουμε με αυτό κάθε διαφωνία, να βάψουμε κάθε αντίθετη άποψη με το μαύρο της «προδοσίας».

Έχουμε επιδοθεί δε σε ένα ανόητο παιχνίδι συγκρίσεων μεταξύ των υποστηρικτών του «ΝΑΙ» και του «ΟΧΙ», όπως παίζαμε κάποτε σαν παιδιά με κάρτες με αυτοκίνητα και πλοία «ΑΤΟΥ» και «ΥΠΕΡΑΤΟΥ». «-Εγώ έχω τον Γκοτζίλα! – Και γω έχω τον Μητσοτάκη! Νίκησα!»

Φυσικά και θα δούμε σε κάθε πλευρά άτομα που ενεργούν και αποφασίζουν βάσει του προσωπικού τους συμφέροντος. Φυσικά και θα δούμε ανθρώπους οι οποίοι βρισκόμενοι σε κατάσταση πανικού προσπαθούν να πείσουν όλους τους γύρω τους ότι μόνο η δική τους άποψη είναι η ορθή. Φυσικά και υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι απόλυτα πεπεισμένοι για την επιλογή τους, χωρίς να την έχουν καλοσκεφθεί, ενεργώντας κυρίως με το συναίσθημα.

Δεν είναι δυνατόν να συνεννοηθούμε με όλους. Υπάρχουν, άλλωστε και αυτοί, οι οποίοι ακολουθούν σαν στρατιωτάκια τη γραμμή που κάποιοι άλλοι έχουν χαράξει για λογαριασμό τους. Αυτοί, ξέρετε για ποιους μιλώ, επιθυμούν έναν νέο Εμφύλιο. Παρόλο που οι περισσότεροι από εμάς δεν τον έχουν ζήσει, έχουμε γνωρίσει ωστόσο τα αποτελέσματα αυτού του απόλυτου διχασμού. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν μπορεί να επιθυμεί κάτι τέτοιο.

Ο διάλογος σίγουρα δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση. Ο διχασμός, όμως, αν τον προεκτείνουμε πέρα από τον αναγκαστικό βαθμό, πέρα από τη στιγμή της ψήφου και τον τεντώσουμε μέχρι την απόδοση ευθυνών στον απέναντι, έχει αποτέλεσμα. Και αυτό είναι πάντοτε αρνητικό.

Όπως έγραψαν και πολλοί φίλοι αυτές τις μέρες, δεν πρέπει να υπάρξει σύγχυση στην ανάγκη μας για ομόνοια: όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα δεν μπορεί να αποτελεί συγχωροχάρτι για κανέναν. Οι ευθύνες είναι υπαρκτές και θα πρέπει να αποδοθούν. Αν θέλετε τη γνώμη μου οι πολίτες θα έπρεπε να τιμωρήσουν ολόκληρο το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα και να το απομακρύνουν από την εξουσία. Θα έπρεπε, σε μια ιδανική κατάσταση, να προχωρήσουμε σε μια λύση τύπου Ισλανδίας, με εντελώς νέα πρόσωπα στην πολιτική. Πρόσωπα τα οποία να μην προκαλούν περισσότερο διχασμό από αυτόν που υπάρχει ήδη.

Είναι αυτό εφικτό; Ίσως όχι. Σίγουρα όμως είναι ένας μπούσουλας για τις αποφάσεις μας στο εξής.

Σκόπιμα δεν δημοσίευσα κάποιο άρθρο υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης. Περίμενα ως τώρα οπότε οι περισσότερο από εμάς να έχουν ήδη ψηφίσει. Ο καθένας μας έχει υπερφορτωθεί τις μέρες αυτές από επιχειρήματα και διαφωνίες ακόμα και καβγάδες με αγαπημένα πρόσωπα.

Αυτό που έχει σημασία πάνω απ’ όλα, για μένα, είναι να μην αφήσουμε το διχασμό να μας χωρίσει.

Μουσικό Διάλειμμα #60

Together we stand
Divided we fall…

Είναι η Δημοκρατία, ηλίθιε!

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε, λοιπόν.

Κάποιοι με ρώτησαν για την παρατεταμένη σιγή των «Καιρών». Τους απαντούσα πως δεν έχω τι να γράψω, γιατί πολύ απλά δεν είχα καταλήξει σε κάποιο χρήσιμο συμπέρασμα. Θα το έχετε αντιληφθεί ότι σε όλο αυτό το διάστημα που μαινόταν η διαπραγμάτευση ο πόλεμος της προπαγάνδας στα ΜΜΕ κρατούσε γερά. Απ’ όλες τις πλευρές, εντός και εκτός συνόρων. Ήταν (και είναι) σχεδόν αδύνατον να βρει κανείς κάποια πηγή η οποία να μην ακολουθεί κάποια γραμμή. Το κυβερνητικό επιτελείο αποτελείται είτε από σταυροφόρους της αλήθειας και της δικαιοσύνης, είτε από γελοίους, ανεύθυνους οπαδούς του Στάλιν, αν πάρουμε τοις μετρητοίς αυτά που λέγονται στα κανάλια και γράφονται στο Διαδίκτυο και στις εφημερίδες.

Οι απόψεις που κρατούσαν κάποιες αποστάσεις σε αυτό το σκηνικό της απόλυτης πόλωσης έμοιαζαν σαν παραφωνία, ενδεχομένως και να κινούσαν υποψίες σε πολλούς για τα κρυφά τους κίνητρα. Τόσο πολύ έχει ξεφύγει η κατάσταση.

Δεν υπήρχε κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο να γράψω, λοιπόν. Τώρα, όμως, υπάρχει.

Καταρχήν, οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση πως όλοι οι χειρισμοί που έγιναν από την κυβέρνηση ήταν ορθοί. Ή ότι όλα τα στελέχη της, ίσως ούτε καν τα περισσότερα, με εκφράζουν με τις απόψεις τους. Θεωρώ, όμως, ότι η διαπραγμάτευση ήταν απαραίτητη, ασχέτως με το αν έγινε όπως έπρεπε. Και ο λόγος είναι απλός: η Ελλάδα εφαρμόζει τα τελευταία πέντε χρόνια μια σειρά συμφωνιών και μέτρων (βλ. Μνημόνια) τα οποία έχουν αποτύχει να φέρουν το επιθυμητό για εμάς αποτέλεσμα.

Το επιθυμητό αποτέλεσμα για τους Έλληνες (τους έχοντες σώας τα φρένας, τουλάχιστον) θα πρέπει να είναι η αναδιοργάνωση της οικονομίας και η έξοδος από την κρίση. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους για το κατά πόσο πέτυχε η πολιτική αυτή. Και προς Θεού μην μιλήσει κανείς για το πρωτογενές πλεόνασμα, γιατί όταν αυτό προέρχεται από τον κανιβαλισμό της οικονομίας και όχι μια βιώσιμη αναδιάρθρωσή του, ενώ επιπλέον είναι προϊόν εξαναγκασμού και όχι ορθού σχεδιασμού, τότε μόνο ένδειξη υγιούς οικονομίας δεν είναι.

Αυτή τη στιγμή το χρέος της χώρας βρίσκεται στο 177% του ΑΕΠ σε σχέση με το 113% του 2008 και βρίσκεται σε άνοδο όλα αυτά τα χρόνια με εξαίρεση το 2012 όταν έπεσε στο 157,2%. Η λιτότητα έχει αποτύχει και αυτό είναι κάτι το οποίο έχει παραδεχθεί και το ΔΝΤ εδώ και δύο χρόνια. Παρόλα αυτά, η πολιτική του δεν άλλαξε ουσιαστικά.

Και αυτό επειδή πρωτίστως ενδιαφέρεται να εξασφαλίσει τα χρήματα των πιστωτών ενώ αντιμετωπίζει την καταπολέμηση της κρίσης στην Ελλάδα ως δευτερεύοντα στόχο. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις της χώρας δεν έλαβαν κανένα ουσιαστικό μέτρο αναδιάρθρωσης. Αν θεωρήσουμε, π.χ. ότι το πρωτοφανές κλείσιμο της δημόσιας τηλεόρασης, η άνευ όρων παράδοση του ψηφιακού πακέτου συχνοτήτων στη σύμπραξη των καναλαρχών και η εγκατάλειψη της πανάκριβης, αναντικατάστατης τεχνικής υποδομής της ΕΡΤ στην τύχη της ήταν αναπτυξιακό μέτρο, περαστικά μας.

Ωστόσο, η τρέχουσα κυβέρνηση φρόντισε με σχεδόν εξίσου απαράδεκτο τρόπο να επαναφέρει την ΕΡΤ κάνοντας ακόμα και θερμούς πολέμιους του «μαύρου» να σκεφτούν ότι ίσως και να ήταν καλύτερα να μην είχε κάνει τίποτα για αυτό.

Το θέμα της ΕΡΤ είναι χρήσιμο να αναφερθεί ως μια μικρογραφία των πολιτικών που ακολούθησαν οι «μνημονιακές» και η «αντι-μνημονιακή» κυβέρνηση. Τα περισσότερα μέτρα που πήραν μοιάζουν περίπου με το γύρισμα ενός διακόπτη, από το ON στο OFF και πάλι πίσω, χωρίς καμία δυνατότητα ευελιξίας ή δημιουργικής δράσης.

Δεν έγινε ποτέ κανένα ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης του Δημοσίου: απλά περάσαμε από τις οριζόντιες περικοπές στις επαναπροσλήψεις. Η καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής παραμένουν μακρινά όνειρα, ενώ η γραφειοκρατία, αιώνια τροχοπέδη οποιασδήποτε αναπτυξιακής προοπτικής της χώρας ζει και βασιλεύει.

Τι ουσιαστικό έγινε, λοιπόν; Έγινε διαπραγμάτευση. Πιστεύω με καλές προθέσεις, όχι όμως και με τον καλύτερο τρόπο. Η κατάληξη του πεντάμηνου εγχειρήματος ήταν πως όταν φάνηκε η παραμικρή διάθεση για υποχώρηση από την κυβέρνηση, οι «θεσμοί» πέρασαν σε άμεση αντεπίθεση.  Η στρατηγική νίκη της ελληνικής πλευράς που εντοπίστηκε στη μείωση της παράλογης απαίτησης για πρωτογενές πλεόνασμα στο 1%, ανατράπηκε από τόσο σκληρούς όρους, ώστε, όπως δήλωσε γνωστός Βρετανός δημοσιογράφος «ούτε ο Σαμαράς δε θα ψήφιζε αυτή τη συμφωνία».

Κάπως έτσι βρισκόμαστε με την πλάτη στον τοίχο.

Εδώ πρέπει να γίνει μια παρένθεση. Ζώντας στην ίδια τη γενέτειρα της Δημοκρατίας φαίνεται πως έχουμε ξεχάσει το πραγματικό νόημα της λέξης. Δημοκρατία δεν σημαίνει εκλογοκρατία. Δημοκρατία δεν σημαίνει ψηφίζω ένα κόμμα το οποίο κάνει δεσμεύσεις Α και εφαρμόζει πολιτική Ω. Άλλο αν αυτό το έχουμε συνηθίσει και το θεωρούμε φυσιολογικό. Δεν είναι. Η παρούσα κυβέρνηση εδώ τουλάχιστον πρωτοτύπησε. Δήλωσε ότι θα κάνει διαπραγμάτευση και την έκανε. Σε αντίθεση με τον Σαμαρά που αρχικά χαρακτήριζε τα Μνημόνια «καταστροφή», στη συνέχεια τα ψήφισε και κατόπιν υποσχέθηκε «επαναδιαπραγμάτευση» που δεν έγινε ποτέ.

Βέβαια, έκανε και ο Τσίπρας τώρα την «κωλοτούμπα» του. Μπορεί αυτή τη στιγμή να ζητά δημοψήφισμα, ωστόσο υποκριτικά αντιμετώπιζε και ο ίδιος ως καταστροφή το περιβόητο δημοψήφισμα που υπαινίχθηκε ο ΓΑΠ, αλλά δεν είδαμε ποτέ. Γιατί; Γιατί πολύ απλά οι πολιτικοί αυτής της χώρας δεν θα συμφωνήσουν ποτέ με τον αντίπαλο, παρά μόνο εάν έχουν πολιτικό συμφέρον. Όσο κρίσιμο και αν είναι το ζήτημα.

Το έχω ξαναγράψει στο παρελθόν. Ο Έλληνας διακατέχεται από μια ιδιότυπη σχιζοφρένεια: θέλει να είναι Ευρωπαίος, αλλά δε θέλει να υιοθετήσει ιδέες και συνήθειες οι οποίες στην Ευρώπη θεωρούνται δεδομένες. Τι σημαίνει το να είμαστε Ευρωπαίοι; Σας διαβεβαιώ ότι ούτε το ευρώ αποτελεί προϋπόθεση για αυτό, ούτε καν η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ιδιότητα του Ευρωπαίου έχει να κάνει με άλλα πράγματα.

Στη Μεγάλη Βρετανία ουδέποτε υιοθέτησαν το ευρώ. Η Νορβηγία δεν αποτελεί καν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει, άραγε, καμία αμφιβολία όσον αφορά την ευρωπαϊκή ταυτότητα των χωρών αυτών; Όχι. Μήπως γνωρίζετε γιατί οι δύο αυτές χώρες διαφοροποίησαν τη στάση τους απέναντι στο ευρωπαϊκό όραμα;

Γιατί έκαναν δημοψηφίσματα. Από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα διεξήχθησαν τουλάχιστον 44 δημοψηφίσματα που σχετίζονταν με την ένταξη χωρών στην (τότε) ΕΟΚ και αργότερα στην ΕΕ καθώς και με την επικύρωση διαφόρων συνθηκών (όπως αυτή του Μάαστριχτ). Πόσα από αυτά έγιναν στην Ελλάδα;

Μηδέν.

Γαλλία, Ελβετία, Ιρλανδία, Νορβηγία, Δανία, Μεγάλη Βρετανία, Γροιλανδία (ναι, κι όμως), Αυστρία, Φινλανδία, Σουηδία, Μάλτα, Σλοβενία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Σλοβακία, Πολωνία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Ισπανία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Κροατία. Αυτές είναι οι χώρες στις οποίες οι πολίτες θεωρήθηκαν ικανοί να αποφασίσουν, έστω και μία φορά, για το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας τους.

Ίσως να σας έχει διαφύγει μέσα στον γενικότερο πανικό, αλλά τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η Μεγάλη Βρετανία σχεδιάζει δημοψήφισμα για την ίδια την παραμονή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το αργότερο ως το τέλος του 2017!

Στην Ελλάδα κανένας δε ρωτήθηκε αν ήθελε να ενταχθεί στην ΕΟΚ. Αυτό ήταν όμως το κύριο σημείο τριβής των δύο μεγάλων κομμάτων των εκλογών του 1981. Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κατέβηκε με κύριο σύνθημα το περίφημο «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», με στόχο την έξοδο από την ΕΟΚ και την εκδίωξη των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων.

Στην Ελλάδα ποτέ δεν έγινε δημοψήφισμα για την ΕΟΚ. Έγιναν εκλογές. Ο κυρίαρχος λαός μίλησε. Ο θρίαμβος του ΠΑΣΟΚ του έδινε κάθε δυνατότητα να πραγματοποιήσει τις δεσμεύσεις του. Ωστόσο έξοδος δεν υπήρξε ποτέ.

Ούτε για την είσοδο στην Ευρωζώνη έγινε ποτέ δημοψήφισμα. Ωστόσο η κυβέρνηση Σημίτη μας «πούλησε» καλά το Ευρώ και συμμετείχε σε μια τεράστια απάτη για να καταφέρουμε να μπούμε σε αυτή. Το αποτέλεσμα ήταν να δεθεί χειροπόδαρα με ένα ισχυρό νόμισμα μια οικονομία η οποία δεν είχε ποτέ τις προϋποθέσεις για αυτό. Η τότε κυβέρνηση δεν προσπάθησε καν να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις αυτές, έστω και αναδρομικά.

Κι όμως, ποτέ δεν θεωρήθηκε απαραίτητο να ζητηθεί η γνώμη μας για το ευρώ. Ήταν αυτονόητο ότι θα το δεχόμασταν. Μας έκαναν τιμή που μας έβαλαν στην Ευρωζώνη, σαν το φτωχό συγγενή που τον καλούν στο πλούσιο τραπέζι. Το τίμημα που καταβάλαμε ήταν απλώς η αξιοπρέπειά μας. Η δυνατότητά μας να αυτοκαθοριζόμαστε. Εξάλλου η αρχή είχε γίνει το ’81. Η λαϊκή εντολή παραδόθηκε και αγνοήθηκε. Η «ντρίπλα» που έκανε τότε ο Ανδρέας ήταν να πείσει τον κυρίαρχο λαό ότι μπορούσε αντί να βγει από την ΕΟΚ, να εκμεταλλευτεί τη χρυσή αυτή ευκαιρία και να γίνει πλούσιος.

Έτσι, όπως ακριβώς ο φτωχός συγγενής που κάθισε απροσδόκητα στο τραπέζι πέσαμε με τα μούτρα στο φαΐ, πιστεύοντας ότι ήταν τζάμπα. Έλα όμως που τώρα ήρθε ο λογαριασμός; Έλα που ο λογαριασμός αυτός δεν αφορά μόνο το χρέος, αλλά και το μεγάλο, τεράστιο έλλειμμα δημοκρατίας που σημειώνεται στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης; Της Ελλάδας που το ’81 ουσιαστικά είπε ΟΧΙ, το οποίο έγινε ΝΑΙ;

Ούτε καν ναι. Σκάσε και τρώγε κακομοίρη μου, που μου θες να βγεις από την ΕΟΚ.

Αυτό ήταν, αν θέλετε, το προπατορικό αμάρτημα της μεταπολίτευσης. Από τη στιγμή που ο λαός έδωσε μια ξεκάθαρη εντολή, η οποία διαστρεβλώθηκε ολοκληρωτικά και δεν διαμαρτυρήθηκε κανείς, αυτή η εντολή έγινε λευκή επιταγή στα χέρια όλων των επόμενων κυβερνήσεων. Μπορούσαν πλέον να υπόσχονται ό,τι ήθελαν προεκλογικά και να το παραβιάζουν στη συνέχεια, χωρίς κανένα φόβο για τις συνέπειες. Αυτή είναι, κα. Γεννηματά, η μεγαλύτερη συμβολή του Ανδρέα Παπανδρέου στη σύγχρονη ελληνική Δημοκρατία. Και αυτή τη συμβολή την έχουν τιμήσει δεόντως όλοι όσοι τον διαδέχθηκαν στο μέγαρο Μαξίμου.

Ο μόνος τρόπος για να ξεφύγει η Ελλάδα από την παγίδα στην οποία έπεσε είναι να γίνει επιτέλους σεβαστή η βούληση του λαού της. Και δε μιλώ για την ηρωική έξοδο απαραίτητα. Μιλώ για μια συνειδητή επιλογή. Να επιλέξουμε επιτέλους αν θέλουμε να φύγουμε και να υποστούμε τις οδυνηρές συνέπειες, οι οποίες όμως σε βάθος χρόνου θα υποχωρήσουν και θα μας επιτρέψουν -ίσως- να ανασυγκροτηθούμε ή αν θέλουμε να μείνουμε και να το παλέψουμε εντός ΕΕ, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Όπως και να έχει, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, η επιλογή πρέπει να είναι συνειδητή. Ο κυρίαρχος λαός ψήφισε το ΣΥΡΙΖΑ στην πλειοψηφία του για να διαπραγματευτεί παραμένοντας εντός του ευρώ. Αυτό δήλωσε ο Τσίπρας πριν τις εκλογές και αυτό προσπάθησε να εφαρμόσει. Παράλληλα, όμως, ψήφισε και την κατάργηση των Μνημονίων. Ωστόσο, η συμφωνία που υπάρχει στο τραπέζι (αν δεν αλλάξει κάτι στο εντωμεταξύ) δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ακόμα πιο σκληρό Μνημόνιο.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε ένα αδιέξοδο από όπου δεν αρκεί να μας βγάλει μια αόριστη «λαϊκή εντολή», η οποία εδώ και σαράντα χρόνια έχει γίνει ένα λάστιχο που η εκάστοτε κυβέρνηση τραβά και τεντώνει όπως τη βολεύει, έστω και αν έτσι παραβιάζει στο 100% τις προεκλογικές της δεσμεύσεις.

Δεν λειτουργεί έτσι η Δημοκρατία, παιδιά. Δεν ψηφίζουμε εθνοπατέρες για να παίρνουν αποφάσεις για λογαριασμό μας. Ψηφίζουμε συγκεκριμένο πρόγραμμα και πολιτικές. Όταν τα δεδομένα αλλάζουν τόσο ριζικά και οι αποφάσεις είναι τόσο κρίσιμες, τότε η Δημοκρατία οφείλει να απευθύνεται στους πολίτες και η απόφαση για το μέλλον μιας χώρας πρέπει να πηγάζει άμεσα από αυτούς.

Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να είμαστε ο φτωχός συγγενής της Ευρώπης. Όχι γιατί δε θα έχουμε Ευρώ, αλλά επειδή δε θα έχουμε γνώμη κι αυτοσεβασμό.

Κρίμα…

Κρίμα είναι να χάνεται μια ζωή, ειδικά αυτή ενός νέου ανθρώπου. Ακόμα περισσότερο, όταν πρόκειται για αυτοκτονία. Στην εποχή της κρίσης έχουμε συνδέσει την αυτοκτονία με την απόγνωση ανθρώπων που βρίσκονται σε οικονομικό αδιέξοδο. Οι νέοι, όμως, φεύγουν. Αναζητούν την τύχη τους αλλού. Και υπάρχει πάντα η ελπίδα ότι θα γυρίσουν. Όχι όμως ο Βαγγέλης.

Κρίμα είναι και για τους γονείς. Δεν υπάρχει τρόπος να παρηγορηθεί ένας γονιός που χάνει το παιδί του, τη στιγμή μάλιστα που αυτό θα ξεκινούσε τη δική του ζωή. Δεν υπάρχουν λόγια ικανά να γεμίσουν ένα τέτοιο κενό. Δεν υπάρχει τρόπος να φανταστεί κανείς τέτοιον εφιάλτη. Κι όμως, υπάρχουν άνθρωποι που το εύχονται αυτό σε άλλους ανθρώπους.

Κρίμα για την οικογένεια και τους φίλους. Πολλοί από αυτούς θα νιώθουν ότι έπρεπε να είχαν πει ή να είχαν κάνει κάτι παραπάνω για να προλάβουν το κακό. Για ορισμένους ίσως και να ισχύει. Κανείς δεν μπορεί να το πει με σιγουριά. Και αυτό είναι το χειρότερο βάρος.

Κρίμα είναι να εξαπλώνονται φαινόμενα στα σχολεία, τα οποία τα βλέπαμε παλιά μόνο σε αμερικάνικες ταινίες: συμμορίες, ληστείες και «σχολικός εκφοβισμός», όπως αποδίδεται το bullying. Τα παιδιά είναι παιδιά και αντιδρούν συχνά σαν αγέλη. Αυτός που ξεχωρίζει, αυτός που φαίνεται αδύναμος γίνεται στόχος πειραγμάτων και κοροϊδίας. Ξεχωρίζοντας τον διαφορετικό, η ομάδα συσφίγγει τους δεσμούς της, τα μέλη της επιβεβαιώνουν τα κοινά τους στοιχεία. Αυτό είναι κάτι το οποίο τα παιδιά έκαναν παντού και πάντα, δεν είναι κάτι νέο ή κάτι καλό, αλλά είναι ένας έμφυτος κοινωνικός μηχανισμός, όχι bullying. Το bullying είναι ένα βήμα παραπάνω, πιο στοχευμένο και πιο βάρβαρο. Θα κάνω μια παρένθεση εδώ.

Βλέποντας ταινίες και ρεπορτάζ που αναφέρονταν έμμεσα ή άμεσα στο bullying, είχα αναρωτηθεί πολλές φορές γιατί στις ΗΠΑ αυτό φαίνεται σαν άλυτο πρόβλημα εδώ και δεκαετίες. Εκεί όπου το ζήτημα της προστασίας των παιδιών αντιμετωπίζεται σοβαρά και όπου οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν δικαίωμα ακόμα και να σου πάρουν το παιδί, αν αποδειχθεί ότι το κακομεταχειρίζεσαι. Η μόνη λογική εξήγηση ήρθε, όταν διάβασα την περιβόητη ομιλία που αποδίδεται στον Bill Gates, που απευθυνόμενος υποτίθεται στα παιδιά ενός σχολείου τους έδωσε 11 κανόνες που δε διδάσκονται στην τάξη. Το συγκεκριμένο ανέκδοτο είναι απλώς μια φήμη. Στην πραγματικότητα οι κανόνες αυτοί προέρχονται από το βιβλίο κάποιου Charles Sykes που τιτλοφορείται «Η Αποβλάκωση των Παιδιών μας». Ο τελευταίος κανόνας λέει: «να είστε καλοί με τους «φύτουλες», γιατί κατά πάσα πιθανότητα ένας από αυτούς θα είναι τελικά το αφεντικό σας».

Οι φύτουλες, οι σπασίκλες ή (αμερικανιστί) οι nerds, είναι αυτοί οι οποίοι συνήθως γίνονται στόχοι κακομεταχείρισης από τα πιο εύσωμα, πιο κοινωνικά, αλλά όχι τόσο μελετηρά παιδιά. Πέρα από τα παιδιά οικογενειών με ιδιαιτερότητες, κάποια τα οποία έχουν ένα πρόβλημα, μια αναπηρία ή κάποιο άλλο εξωτερικό χαρακτηριστικό που τα κάνει να ξεχωρίζουν, οι συνηθέστεροι στόχοι του bullying είναι τα παιδιά που είναι εξυπνότερα, αλλά όχι κοινωνικά. Αντίθετα, τα «δημοφιλή» παιδιά είναι αυτά τα οποία είναι πιο εμφανίσιμα, οι αθλητές, οι μαζορέτες. Όλα τα υπόλοιπα παιδιά τους έχουν σαν πρότυπα και προσπαθούν να τους μοιάσουν.

Ωστόσο, αν τα «δημοφιλή» παιδιά δεν πετύχουν μετά το σχολείο να μπουν σε κάποια επαγγελματική ομάδα, ή να ακολουθήσουν κάποιο επάγγελμα που εκμεταλλεύεται την εμφάνισή τους, τότε οι ακαδημαϊκές και επαγγελματικές προοπτικές τους συνήθως είναι περιορισμένες. Από την άλλη, οι φύτουλες συνήθως διαπρέπουν στα πανεπιστήμια και συχνά γίνονται στελέχη, δικηγόροι, πολιτικοί ή επιχειρηματίες. Οι υπόλοιποι πέφτουν κάπου στο ενδιάμεσο.

Το bullying, λοιπόν, έχει δύο παρενέργειες: από τη μία ενισχύει στα παιδιά την ιδέα ότι πρέπει να μην ξεχωρίζουν από την ομάδα, να ακολουθούν τα πρότυπα του «ωραίου και της ωραίας» της τάξης και να εμπεδώσουν έτσι την ιδέα της «χρυσής μετριότητας». Από την άλλη, στα παιδιά που έχουν περισσότερες επαγγελματικές προοπτικές και πιθανότητες να διαπρέψουν, καλλιεργείται η αντικοινωνικότητα και η περιφρόνηση για τη μάζα.

Κομφορμισμός, ρηχότητα και έλλειψη κριτικής σκέψης από τη μία. Ελιτισμός, κόμπλεξ και εμπάθεια από την άλλη. Η πλειοψηφία μαθαίνει να ακολουθεί χωρίς να αμφισβητεί και η ελίτ να ηγείται χωρίς οίκτο. Η τέλεια κρεατομηχανή.

Κάπου εκεί άρχισα να συνειδητοποιώ ότι τελικά οι «παρενέργειες» αυτές ενδεχομένως να είναι τόσο ωφέλιμες για το σύστημα, ώστε να γίνονται αυτοσκοπός. Όλα αυτά, βέβαια, στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι τόσο δομημένα σε κανένα επίπεδο. Εδώ νομίζω ότι ισχύει απλά η λογική του «έλα μωρέ, παιδιά είναι».

Παιδί ήταν και ο Βαγγέλης, όμως. Νεαρός άντρας, έστω. Από την Κρήτη, όπου ο άντρας πρέπει να είναι λεβέντης. Ο Βαγγέλης ίσως δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που έχουν στο μυαλό τους κάποιοι συντοπίτες του. Ίσως να ήταν πιο συνεσταλμένος απ’ όσο «πρέπει». Ίσως και να ήταν γκέι. Καμία σημασία δεν έχει αυτό. Σημασία έχει ότι ξεχώριζε με τον «λάθος» τρόπο. Σημασία έχει ότι κάποιοι πίστευαν ότι υπήρχε κάτι «λάθος» σε αυτόν.

Κρίμα και για αυτά τα παιδιά. Μπορεί να σας ξενίζει αυτό, αλλά είναι η άβολη αλήθεια. Είναι κρίμα και για αυτούς που υπέβαλλαν τον Βαγγέλη σε αυτά τα βασανιστήρια, γιατί μέσα στο μυαλό τους αυτό επιβεβαίωνε τη δική τους ανωτερότητα. Τα παιδιά που εξασκούν το bullying, οι «νταήδες» που λέμε εδώ καμιά φορά, είναι σχεδόν πάντοτε και οι ίδιοι θύματα ενδοοικογενειακής βίας και καταπίεσης. Ο πατέρας που «εντυπώνει» με το ζωνάρι στο γιό του την ιδέα του άντρα του σκληρού που δεν κλαίει και που, Θεός φυλάξοι, δεν είναι με τίποτα γκέι, διαπράττει ένα έγκλημα που είναι, πιθανόν, κληρονομικό. Το ίδιο ενδεχομένως δίδαξε και ο δικός του πατέρας σε αυτόν, με τον ίδιο «παιδαγωγικό» τρόπο. Ο φαύλος κύκλος της βίας πρέπει κάποτε να σπάσει.

Ο δράστης του bullying μισεί, καταρχήν, τον εαυτό του. Ο στόχος του συχνά αντιπροσωπεύει τα χαρακτηριστικά που αναγνωρίζει ο ίδιος πάνω του σαν αδυναμίες. Δέρνοντας  τον αδύναμο, ο δράστης νιώθει δυνατός. Βασανίζοντας τον φοβισμένο, απωθεί το δικό του φόβο. Διαπομπεύοντας τον ομοφυλόφιλο, ο νταής μπορεί να κρύβει την δική του καταπιεσμένη φύση, η οποία του έχουν μάθει πως είναι ό,τι το χειρότερο πάνω στη Γη. Όσο δύσκολο και αν είναι να  το δεχτούμε, ο θύτης είναι και αυτός ένα θύμα. Κανένα παιδί δε γεννιέται έχοντας το μίσος μέσα του.

Στην περίπτωση νεαρών ενηλίκων, όπως οι συμφοιτητές του Βαγγέλη, η ζημιά έχει ήδη γίνει και είναι δύσκολο να επανορθωθεί. Στις ηλικίες αυτές επιβάλλεται  η ποινικοποίηση του bullying και σε δεύτερο βαθμό η προσπάθεια αναμόρφωσης. Στα σχολεία, όμως, πρέπει να προέχει η πρόληψη και η έγκαιρη αντιμετώπιση του φαινομένου. Στο κάτω-κάτω μιλάμε όντως για παιδιά, τα οποία δεν έχουν πλήρη συναίσθηση των πράξεών τους και έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλάβουν και να αλλάξουν.

Το μεγαλύτερο κρίμα, όμως, είναι για εκείνους που εξαπολύουν το ίδιο μίσος εναντίον αυτών που διαπράττουν το bullying. Και αυτό επειδή μιλάμε για ανθρώπους που έχουν ευαισθησίες και κάποια λογική, τα οποία πνίγονται μέσα στην οργή. Αν το bullying, το μίσος και η βία είναι ασθένειες (και κατά κάποιον τρόπο είναι), τότε είναι προφανές ότι δε βοηθάμε κανέναν νοσώντας και οι ίδιοι.

Αν τα θεωρείτε όλα αυτά υπερβολικά, ίσως να μην έχει πέσει  στην αντίληψή σας μια αισχρή ανάρτηση στο blog «to-fresko», στην οποία κάποιος αχαρακτήριστος έβαλε μια φωτογραφία του Βαγγέλη Γιακουμάκη με τίτλο «ΚΑΛΟ ΨΟΦΟ ΒΑΓΓΕΛΑΚΗ!» και μια προσβλητική λεζάντα από κάτω. Το χειρότερο, όμως, είναι τα σχόλια. Πέρα από τις λίγες φωνές λογικής που προφανώς καταλογούσαν αυτά που πρέπει σε μια ανάρτηση αυτού του είδους, τα υπόλοιπα σχόλια, υπέρ και κατά, είναι μια πραγματική γκαλερί παραληρηματικού μίσους. Από προσωπικές ευχές για καρκίνο σε όποιον αγαπάει ο δημιουργός της ανάρτησης (λες και φταίνε όλοι οι γύρω του) μέχρι αναθέματα σε ολόκληρη την Κρήτη που είναι «η ντροπή της Ελλάδας». Αν αντέχετε, σας προκαλώ να ρίξετε μια ματιά εδώ.

Η ίδια δεινή κοινωνικοοικονομική κατάσταση,  η οποία διογκώνει φαινόμενα όπως το bullying και ο ρατσισμός έχει γεμίσει με τέτοια οργή τους ανθρώπους που είναι δύσκολο πλέον να ξεχωρίσεις ποιος είναι ο δράστης και ποιος ο πολέμιός του. Όταν διακατέχονται όλοι από το ίδιο μίσος, παύει πια να έχει σημασία ποιος έχει δίκιο. Είναι σαν δυο σκυλιά που προσπαθεί το ένα να πιάσει το λαρύγγι του άλλου. Και σε αυτές τις περιπτώσεις υπερισχύει συνήθως το πιο δυνατό.

Κρίμα. Γιατί το μίσος και η βία δεν αντιμετωπίζονται με περισσότερο μίσος και βία. Και δεν είναι αυτός ο τρόπος για να αποτρέψουμε μια ακόμα τραγωδία σαν αυτή του Βαγγέλη.

Μουσικό Διάλειμμα #59

Η εξουσία του φόβου

Ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος.

Φυλάει τα έρμα, θα μου πείτε. Ναι, αρκεί να μην τον χρησιμοποιούν εναντίον σου. Τα ζώα από ένστικτο φοβούνται τη φωτιά για την προστασία τους. Ωστόσο, ο άνθρωπος έμαθε να χρησιμοποιεί αυτόν το φόβο για να τα κυνηγά. Βάζοντας φωτιά στα ξερά χόρτα, οι αρχαίοι κυνηγοί ανάγκαζαν το θήραμά τους να εγκαταλείψει την κάλυψή του και να μείνει εκτεθειμένο.

Το τέχνασμα αυτό εφαρμόζεται και από άνθρωπο σε άνθρωπο εδώ και πολλές χιλιετηρίδες. Ο φόβος χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για να καταδυναστεύονται ολόκληροι λαοί. Όχι μόνο ο φόβος της εξουσίας, αλλά και ο φόβος του «άλλου». Οι αυτοκράτορες της Κίνας κρατούσαν μακριά τις ορδές των βαρβάρων με το τεράστιο τείχος που έκτισαν, παράλληλα, όμως, εξασφάλιζαν την υποταγή των επαρχιών που βρίσκονταν πίσω από αυτό.

Οι φεουδάρχες προστάτευαν τις πόλεις τους με τείχη από επιδρομές κάθε είδους. Όσοι ήταν εντός των τειχών, ωστόσο, έπρεπε να πληρώνουν φόρους, οι οποίοι ήταν συνήθως δυσβάσταχτοι. Δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Ακόμα και αν κανείς  ξέφευγε από τους φοροεισπράκτορες του τοπικού βαρώνου (οι οποίοι προφανώς δεν μοίραζαν εκκαθαριστικά, απλά σου έκαιγαν το σπίτι αν δεν πλήρωνες) πού θα μπορούσε να πάει;

Η τακτική αυτή λειτουργεί θαυμάσια και στην εποχή μας. Ο φόβος του Εβραίου, του μουσουλμάνου, του κομμουνιστή, του εγκληματία λαθρομετανάστη, του μαύρου, του ομοφυλόφιλου, του διαφορετικού.

Προφανώς δεν είναι όλα ρόδινα σε αυτόν τον κόσμο. Προφανώς και ο φόβος πολλές φορές έχει ρίζες στην πραγματικότητα. Το ζώο αν μείνει στα ξερόχορτα θα κάει, δεν έχει πραγματικά επιλογή. Οι χωρικοί του Μεσαίωνα ήταν εκτεθειμένοι σε κάθε επίδοξο εισβολέα ή ληστή. Επομένως τα τείχη του φεουδάρχη ήταν σαν δώρο Θεού για εκείνους. Και εφόσον τα τείχη δεν χτίζονταν μόνο με καλές προθέσεις, ήταν λογικό και δίκαιο ο τοπικός άρχοντας να ζητά φόρους από όσους είχε υπό την προστασία του.

Πλην, όμως, έχοντας αυτούς τους ανθρώπους πλήρως στο έλεός του, ο εκάστοτε ηγεμόνας μπορούσε όχι απλώς να λάβει το ηθικό αντίτιμο για την προστασία που προσέφερε, αλλά να απαιτήσει όσα αυτός ήθελε. Κοινώς, να εκμεταλλεύεται και να εκβιάζει κατά βούληση. Μπορούσε να ζει πλουσιοπάροχα στο κάστρο του, αφήνοντας στους χωρικούς μετά βίας αρκετά ώστε να μη λιμοκτονούν. Η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι κοινωνικές επαναστάσεις σταδιακά έφεραν τον κόσμο από τα μοναρχικά ή ολιγαρχικά καθεστώτα στα δημοκρατικά. Έπρεπε να πάψει να υπάρχει απόλυτη εξουσία, ώστε να πάψει η καταπίεση και η εκμετάλλευση του αδύναμου από τον ισχυρό.

Θεωρητικά, ο 20ος αιώνας είδε το αποκορύφωμα του εκδημοκρατισμού στον πλανήτη μας. Πρακτικά, όμως, η ολοένα και αυξανόμενη επιρροή, που ασκούν οι πολυεθνικές στις κυβερνήσεις των κρατών, μειώνει συνεχώς τη δυνατότητα των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων να λαμβάνουν αποφάσεις. Φτάσαμε, λοιπόν, στο σημείο οι περιβόητες «αγορές» να καθορίζουν εμμέσως πλην σαφώς την οικονομική πολιτική των κρατών. Και φυσικά αφού το χρήμα κινεί τα πάντα, η οικονομική πολιτική επηρεάζει τα πάντα, με πρώτο και εύκολο θύμα την κοινωνική πολιτική.

Κάπως έτσι βρισκόμαστε σήμερα να συζητάμε για, αυτονόητα στη θεωρία, πράγματα όπως η κοινωνική ασφάλιση, η περίθαλψη και η παιδεία. Και καθώς όλα αυτά τα οποία κατακτήθηκαν με αίμα τα τελευταία 200 χρόνια περικόπτονται και εξανεμίζονται σταδιακά λόγω της «οικονομικής πραγματικότητας», συνειδητοποιεί κανείς ότι επιστρέφουμε, ουσιαστικά, στην εποχή του φεουδαλισμού.

Ο μεγάλος μας εχθρός είναι η χρεωκοπία. Για να τον κρατήσουμε μακριά είμαστε αναγκασμένοι να θυσιάσουμε τα πάντα. Βέβαια, οι τιμημένοι και δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες μας ζουν ακόμη στα κάστρα τους, τρώνε με χρυσά κουτάλια και κυκλοφορούν με θωρακισμένες λιμουζίνες. Αλλά δεν υπάρχει επιλογή, αφού αν μας πετάξουν έξω από τα τείχη θα χάσουμε και τα λίγα που έχουμε. Θα μείνουμε ακόμα και από χαρτί υγείας, όπως φαίνεται.

Ο μεγάλος μας εχθρός δεν είναι τόσο η χρεωκοπία, όσο ο φόβος αυτής. Και αυτό επειδή η χρεωκοπία έχει ήδη συμβεί, απλώς είναι ελεγχόμενη. Πράγματι, έχουμε ακόμα είδη πρώτης ανάγκης στα ράφια, αλλά έχουμε επίσης 27% ανεργία και ένα χρέος, το οποίο είναι αδύνατον να εξυπηρετηθεί. Καθώς επιχειρήσεις κλείνουν καθημερινά και το ΑΕΠ συρρικνώνεται, οι τόκοι αυξάνουν και το χρέος διογκώνεται. Και τίποτα δε φαίνεται δυνατόν να το σταματήσει.

Είναι απλά μαθηματικά. Οτιδήποτε άλλο περί success story και τα συναφή είναι απλά επικοινωνιακά τρικ. Κάθε χρόνο μόνο οι τόκοι του χρέους μας είναι 30 δις Ευρώ. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι το όποιο πρωτογενές πλεόνασμα, ακόμα και αυτό το εικονικό των 1.416 εκατ. ευρώ, είναι αστείο. Είναι σαν να προσπαθείς να σβήσεις πυρκαγιά κατουρώντας την. Και το πλεόνασμα αυτό παρουσιάζεται ως… επιτυχία. Και η «έξοδος στις αγορές» δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα κακόγουστο αστείο, το οποίο μας έκανε διεθνώς ρεζίλι για άλλη μια φορά.

Ο Σαμαράς μιλά για θυσίες του λαού, οι οποίες κινδυνεύουν να πάνε χαμένες. Μα είναι ήδη χαμένες. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών δεν έχουν καταφέρει τίποτα, παρά μόνο να επιβάλλουν εισπρακτικά μέτρα, να εκποιήσουν το προσοδοφόρο μέρος της δημόσιας περιουσίας, χωρίς να ξεφορτωθούν το επιζήμιο, και να κάνουν απολύσεις στο Δημόσιο χωρίς κάποιο σχέδιο ή κριτήριο. Αξιολόγηση δεν υπάρχει, η γραφειοκρατεία ζει και βασιλεύει, το πελατειακό κράτος συνεχίζει να υφίσταται, οι διασυνδέσεις με τον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα το ίδιο. Μεταρρυθμίσεις απλές και ορθολογικές, οι οποίες θα ήταν απολύτως ανέξοδες για το κράτος και θα βοηθούσαν πραγματικά τις επενδύσεις, προσκρούουν πάνω σε συμφέροντα ημέτερων που προστατεύονται ακόμα.

Ακόμα και στο Reuters κυκλοφόρησε η είδηση ότι η συγκυβέρνηση είναι ανεπιθύμητη πλέον. Γιατί το πολιτικό κεφάλαιο της συγκυβέρνησης εξαντλήθηκε. Ο φόβος δεν μπορεί πλέον να συγκρατήσει τους πολίτες. Αν η κυβέρνηση τολμούσε να επιβάλλει κι άλλα μέτρα, οι αντιδράσεις θα ήταν απρόβλεπτες. Έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο.

Από τη μία πλευρά, μια αριστερή κυβέρνηση, αυτοδύναμη ή με κάποιο δεκανίκι, θα έχει μια μικρή πίστωση χρόνου. Από την άλλη, υπάρχει ο κίνδυνος, αν διαψευστούν οι μάλλον ουτοπικές υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, ο κόσμος να εκραγεί σε πολύ μικρό διάστημα. Ο φόβος που έχει καλλιεργηθεί με πολλή προσοχή τα τελευταία χρόνια, έχει ήδη προκαλέσει εκροές κεφαλαίων στο εξωτερικό. Οι τράπεζες πιέζονται. Οι δανειστές θα επιδιώξουν την επιβολή επιπρόσθετων μέτρων. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει εμπειρία διακυβέρνησης. Συν τοις άλλοις, έχει προσχωρήσει σε αυτόν αρκετό πρώην ΠΑΣΟΚ, το οποίο συνυπάρχει (όπως και στο ΠΑΣΟΚ του ’81) με ριζοσπαστικά στοιχεία που θέλουν να μας βγάλουν από παντού.

Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και οι φόβοι ακόμα περισσότεροι. Αλλά το αδιέξοδο παραμένει. Και αυτό που φοβάμαι εγώ περισσότερο είναι το κατρακύλισμα σε έναν ακροδεξιό βούρκο που αρνείται ακόμα και τις πιο βασικές ανθρώπινες αξίες, όπως την προστασία των αδυνάτων και την περίθαλψη των προσφύγων, που καταπνίγει τη δημιουργικότητα, που εξαναγκάζει το 2% του πληθυσμού, του νεότερου και πιο υποσχόμενου τμήματός του, να μεταναστεύσει. Δεν είμαστε απλώς μια χώρα γερόντων και συνταξιούχων, είμαστε μια χώρα στην οποία οι λιγότεροι από τους μισούς νέους έχουν δουλειά και όσοι έχουν, αμείβονται με ψίχουλα. Οι υπόλοιποι απλά φεύγουν.

Αυτοί που μένουν αδυνατούν να δημιουργήσουν οικογένειες, αφού τα χρήματα απλά δε φθάνουν. Η Ελλάδα αργοπεθαίνει. Σας το λέω χωρίς καμία διάθεση υπερβολής και δράματος. Κάποιοι φοβούνται τη χρεωκοπία. Εγώ φοβάμαι περισσότερο ότι σβήνουμε αργά, αλλά σταθερά. Η ενδεχόμενη χρεωκοπία, η ανεξέλεγκτη, θα είναι άμεση και βάρβαρη. Ο αργός θάνατος, στον οποίο έχουμε καταδικαστεί, θα πάρει μια δεκαετία ακόμα μέχρι τα συμπτώματά του να γίνουν τόσο φανερά, ώστε κανένας να μην μπορεί πια να τα αρνηθεί. Αλλά θα έρθει, σας το εγγυώμαι.

Ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Εγώ προτιμώ να ψηφίσω κατά συνείδηση.

 

Μουσικό Διάλειμμα #58