Ξεχνάς, Αντώνη

Αφορμή για τούτη την ανάρτηση στάθηκε το κείμενο του κ. Αντώνη Δαρζέντα που έχει τη μορφή ανοιχτής επιστολής στον Γιάννη Αντετοκούνμπο, σχετικά με τις δηλώσεις του στο ντοκιμαντέρ «Bleacher Report» . Οι δηλώσεις αυτές του Γιάννη, όπως ίσως θα γνωρίζουν οι περισσότεροι, προκάλεσαν τα ακραία, εμετικά ρατσιστικά σχόλια του καθηγητή του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνου Καλέμη στο Twitter, σχόλια τα οποία του κόστισαν την θέση του Συντονιστή Εκπαίδευσης Προσφύγων του Κέντρου Φιλοξενίας Προσφύγων Μαλακάσας, που ένας Θεός μόνο ξέρει πώς κατείχε.

Σκόπιμα είχα αποφασίσει να μην σχολιάσω το θέμα, γιατί έσπευσαν πολλοί να το πράξουν, με διάφορους τρόπους και σε όλη την πιθανή κλίμακα. Από πού να το πιάσει κανείς, άλλωστε; Από την απόδειξη για το πόσο μικρόνους είναι ένας ρατσιστής (ακόμα και ακαδημαϊκός) όταν δεν αντιλαμβάνεται ότι τέτοια δημόσια σχόλια θα έβλαπταν καταρχήν τον ίδιο και θα του κόστιζαν τη θέση του; Ο κ. Καλέμης υποθέτω ότι ως Συντονιστής Εκπαίδευσης Προσφύγων θα πρέπει να θεωρούσε εαυτόν κάτι σαν θηριοδαμαστή που εκπαίδευε μαϊμούδες. Ακόμα χειρότερα, δεν κατάλαβε ότι ο Γιάννης μίλησε για ρατσισμό στην Ελλάδα (που υφίσταται παράλληλα με ανθρώπους που τον στήριξαν και τον βοήθησαν, όπως φροντίζει κάθε στιγμή να λέει ο ίδιος) και πως με τις δηλώσεις του το επιβεβαίωσε κατά 1500%. Διότι αν ο καθηγητής Καλέμης που έχει βγάλει και δύο-τρία πανεπιστήμια μπορεί να είναι τόσο απερίφραστα ρατσιστής και μισάνθρωπος, τι να πει ο Χ ή ο Ψ μέσος άνθρωπος που δεν έχει καν το θεωρητικό όπλο της μόρφωσης στα χέρια του για να ανοίξει τους ορίζοντές του;

Φυσικά, στην πραγματικότητα τα πτυχία δεν σε κάνουν άνθρωπο. Ας μην ξεχνάμε ότι το ναζιστικό καθεστώς είχε πολλούς μορφωμένους ανθρώπους στις τάξεις του.

Αυτό που με έσπρωξε σε αυτή την ανάρτηση-απάντηση είναι, όπως είπα, το άρθρο του Αντώνη Δαρζέντα στην Athens Voice, το οποίο παρόλο που πλέκει το εγκώμιο του Γιάννη Αντετοκούνμπο, φρόντίζει να τον… επαναφέρει στην τάξη θυμίζοντάς του την Ιστορία του.

Αλλά ξέχασες, Γιάννη, την ιστορία του τόπου σου. Ή ίσως παρασυρμένος από τη μόδα της εποχής την ξέχασες.

Αγαπητέ Αντώνη, καλά τα γράφεις για την Τουρκοκρατία και όσα πέρασε ο λαός μας κατά την διάρκειά της. Μπορεί να μην ήμασταν σκλάβοι με την απόλυτη έννοια που ήταν οι μαύροι στις φυτείες του Νότου της Αμερικής, αλλά σίγουρα ήμασταν υπόδουλοι επί τέσσερις αιώνες. Τέσσερις αιώνες κατά τους οποίους η Ευρώπη γνώρισε πρωτοφανή πρόοδο χάρη, σε μεγάλο βαθμό, στα φώτα που έλαβε από τον ελληνικό πολιτισμό. Και από τότε πασχίζουμε να προλάβουμε, να κατανοήσουμε το νόημα όλων αυτών των πραγμάτων, του Διαφωτισμού, του ουμανισμού, έννοιες οι οποίες προφανώς είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με εκείνες της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και του ρατσισμού για τον οποίο τόλμησε να μιλήσει ο Γιάννης.

Ξέχασες, του λες, την ιστορία του τόπου σου, λες και η Τουρκοκρατία μπορεί να μας δώσει συγχωροχάρτι για τα πάντα. Ναι, εξηγεί πολλά για την πορεία της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας, ασφαλώς. Αλλά όχι τον ρατσισμό. Ο οποίος υπάρχει, όπως παραδέχεσαι και συ, και για τον οποίο οφείλουμε να μιλάμε και δεν μπορούμε να ζητάμε από όσους τον έχουν βιώσει να σιωπούν.

Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι εσύ ξεχνάς, Αντώνη, τη σύγχρονη ιστορία του τόπου σου. Ή, σκόπιμα, την παραβλέπεις. Γιατί μπορεί να μην είχαμε φυτείες με μαύρους τον 19ο αιώνα, αλλά έχουμε τώρα Μανωλάδες και διάφορα παραπήγματα σε κάθε γωνιά της χώρας, όπου μετανάστες και πρόσφυγες δουλεύουν για ψίχουλα για να κερδίζουν άλλοι.

Και, όχι, αυτά δεν είναι… αρχαία ιστορία του 2013, αλλά η πυρκαγιά που έκαψε αγρόκτημα με παραπήγματα το 2018 έδειξε ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει στο μεταξύ. Παρά το εμπάργκο του κόσμου και παρά τις διαμαρτυρίες. Γράφεις «εσείς παραβιάσατε σύνορα, εσείς ήρθατε σε μια χώρα που δεν σας φώναξε και δεν ήθελε να εκμεταλλευθεί κανέναν». Ναι, δεν ήθελε η Ελλάδα να εκμεταλλευθεί κανέναν, αλλά το έκανε.

Ξεχνάς, Αντώνη, τι έγινε την δεκαετία του ’90, όταν οι «βρωμεροί και άθλιοι εγκληματίες» Αλβανοί πέρασαν τα σύνορα, δούλεψαν για ένα κομμάτι ψωμί, έκαναν τις δουλειές που δεν ήθελαν να κάνουν οι Έλληνες και όσοι από αυτούς νομιμοποιήθηκαν έδωσαν παράταση ζωής σε ένα ημιθανές ασφαλιστικό σύστημα.

Ξεχνάς, Αντώνη, ότι άνθρωποι σαν τον Γιάννη, αλλά και άλλοι, διαφορετικών αποχρώσεων είναι ακόμα και σήμερα θύματα εκμετάλλευσης σε «σκοτεινές» γωνιές της χώρας σαν την Μανωλάδα ή σε κολαστήρια, όπως η Μόρια, όπου φυτοζοούν επειδή γύρω τους περιστρέφονται οικονομικά συμφέροντα και πολιτικές σκοπιμότητες με τις οποίες καμία σχέση δεν έχουν.

Κανείς δεν τους ζήτησε να έρθουν, σίγουρα, πολλοί όμως τους εκμεταλλεύτηκαν, τους λοιδώρησαν, τους χτύπησαν, τους σκότωσαν. Και, όπως παραδέχεσαι, και μεις το ίδιο θα κάναμε στη θέση τους, αν είμασταν φτωχοί και απελπισμένοι. Όπως και το κάναμε, τότε, στην Αυστραλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Αμερική. Όπου, όπως γίνεται πάντοτε, ορισμένοι στράφηκαν στην παρανομία και οδήγησαν και τους υπόλοιπους να πάρουν τη «ρετσινιά» του βρωμο-Έλληνα. Βλέπεις, φίλε Αντώνη, το πρώτο συνθετικό είναι σταθερό, το δεύτερο αλλάζει αναλόγως με την εποχή, τη χώρα, το χρώμα.

Είναι όλα αυτά τα οποία «άνθρωποι» όπως ο κ. Καλέμης φροντίζουν να ξεχνούν. Και φαίνεται ότι τα ξέχασες και συ. Ιστορία του τόπου, Αντώνη, δεν είναι μόνο η Τουρκοκρατία ή τα αρχαία χρόνια. Ιστορία μας είναι και όσα έγιναν πριν από έναν αιώνα και όσα έγιναν το ’90, το ’13 και αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Και δεν πρέπει να το ξεχνάς.

Το επόμενο βήμα

Ελέω Θεού Δημοκρατία; Θεϊκή Εντολή; Ποιο ακριβώς είναι το μήνυμα που προσπαθεί να περάσει ο Πρόεδρος του ισχυρότερου κράτους της Γης με αυτή τη φωτογραφία εν μέσω των σοβαρότερων ταραχών που έχει γνωρίσει η χώρα τον 21ο αιώνα;

Η απάντηση δεν μπορεί να είναι εντελώς ξεκάθαρη, ωστόσο γνωρίζουμε ότι όταν ένας ηγέτης επικαλείται τα Θεία, συνήθως γίνεται ή πρόκειται να γίνει κάτι πολύ άσχημο.

Το θέμα φυσικά δεν σταματά στην φωτογραφία, ειδικά τη στιγμή που για να μπορέσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ να στηθεί για αυτήν επιστρατεύτηκαν αστυνομικές δυνάμεις με πλήρη εξοπλισμό και δακρυγόνα για να διαλύσουν το πλήθος που διαδήλωνε ειρηνικά. Σύμφωνα με αναφορές η αστυνομία υποστηριζόταν από ένοπλους εθνοφρουρούς, ακόμα και πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας.

Σε δήλωσή του στους δημοσιογράφους αμέσως πριν την επίσκεψη στην εκκλησία (ή μάλλον έξω από αυτήν), ο Πρόεδρος Trump επανέλαβε την έκκλησή του προς τους κυβερνήτες των πολιτειών να κινητοποιήσουν την Εθνοφρουρά για να «κυριαρχήσουν στους δρόμους».

Στη συνέχεια και μετά την αποχώρηση του Προέδρου, χρησιμοποιήθηκαν πολεμικά ελικόπτερα σε χαμηλή πτήση για να διαλύσουν το πλήθος στη Washington. Σύμφωνα με αναφορές, εμφανίστηκε στη συνέχεια ο πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ με στολή παραλλαγής να επιθεωρεί την περιοχή. Την επόμενη μέρα, το προεδρικό ζεύγος φωτογραφήθηκε μπροστά σε άγαλμα του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β΄ και πάλι χωρίς να ζητηθεί καμία άδεια, πράγμα που προκάλεσε την αντίδραση του Καθολικού Αρχιεπίσκοπου της πόλης.

Η επίδειξη δύναμης συνεχίστηκε την Τετάρτη, όταν μονάδες της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας ήταν σε επιφυλακή σε βάσεις γύρω από την πρωτεύουσα, σε περίπτωση που χρειαζόταν να επέμβουν. Όλα τα παραπάνω μπορούν, ίσως, να θεωρηθούν ως απλά επεισόδια στο θλιβερό τηλεοπτικό σόου που λέγεται Προεδρία Trump.

Το ανησυχητικό είναι ότι ο Στρατηγός εν αποστρατεία James Mattis, πρώην Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Trump που παραιτήθηκε το 2018, έσπασε μετά από δύο χρόνια τη σιωπή του για να δηλώσει την υποστήριξή του στους διαδηλωτές και να κατηγορήσει τον Trump για διχαστικές τακτικές. Το σκεπτικό της διετούς σιωπής του ήταν ότι θεωρούσε απρεπές για έναν πρώην στρατηγό και υπουργό να ασκεί κριτική στον εν ενεργεία Πρόεδρό του.

Γιατί επέλεξε, λοιπόν, αυτή τη στιγμή για να μιλήσει για πρώτη φορά; Ο στόχος του δεν ήταν, στην πραγματικότητα ο ίδιος ο Πρόεδρος, αλλά η στρατιωτική ηγεσία και ο Υπουργός Αμύνης, Mark Esper και πιο συγκεκριμένα η δήλωσή που παρομοίασε τους δρόμους με πεδίο μάχης.

«Όταν κατατάχθηκα στον στρατό πριν από 50 χρόνια ορκίστηκα να στηρίζω και να υπερασπίζομαι το Σύνταγμα. Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι στρατιώτες που έχουν δώσει τον ίδιο όρκο θα διατάζονταν σε οποιαδήποτε περίπτωση να παραβιάσουν τα συνταγματικά δικαιώματα των συμπολιτών τους -πόσω μάλλον για να διευκολύνουν μια αλλόκοτη φωτογράφιση του εκλεγμένου αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, με την παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας.»

[…]

«Η στρατικοποίηση της αντίδρασής μας, όπως είδαμε στη πόλη της Ουάσινγκτον, δημιουργεί μια σύγκρουση -μια λανθασμένη σύγκρουση- μεταξύ του στρατού και της κοινωνίας των πολιτών.»

Ας ελπίσουμε ότι η παρέμβαση αυτή είναι απλώς προληπτική. Ας ελπίσουμε ότι ο Στρατηγός Mattis και άλλοι εκπρόσωποι του στρατού απλώς κάνουν αυτό που θεωρούν καθήκον τους, εκφράζονταν τις αντιρρήσεις τους ως πολίτες και στρατιωτικοί και δεν φοβούνται περαιτέρω κλιμάκωση της ανάμιξης του στρατού στην επιβολή της «τάξης και του νόμου» που ευαγγελίζεται, κυριολεκτικά, ο Πρόεδρος Trump.

Διαφορετικά το επόμενο βήμα και οι πιθανές συνέπειές του είναι πολύ τρομακτικά για να τα αναλογιστούμε.

Σκηνή από την τηλεοπτική σειρά Battlestar Galactica (2004), επίκαιρη όσο ποτέ.

«Υπάρχει λόγος που ο στρατός διαχωρίζεται από την αστυνομία. Ο ένας πολεμά τους εχθρούς του κράτους, η άλλη υπηρετεί και προστατεύει τον λαό. Όταν ο στρατός κάνει και τα δύο, τότε εχθρός του κράτους γίνεται συνήθως ο λαός.»

Η οργή

Αφορμή για τούτη τη σύντομη, δική μου ανάρτηση στο blog στάθηκε αυτή η ανάρτηση στο Facebook.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή η πραγματικότητα που για πολλούς από εμάς ήταν αδιανόητη για δύο μήνες (να πρέπει να πάρεις το σκυλί σου μαζί για να πας μια βόλτα), για κάποιους ανθρώπους είναι μόνιμη κατάσταση. Και όχι επειδή θα πληρώσουν ένα πρόστιμο, αλλά επειδή κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους. Και το ακόμα χειρότερο; Αυτό είναι κάτι που ένα μαύρο παιδάκι στην Αμερική θα πρέπει να μάθει από πολύ μικρή ηλικία. Εμείς δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας το ότι υπάρχουν εκεί έξω επικίνδυνοι άνθρωποι και δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τους ξένους και στην Αμερική για τους μαύρους το πρώτο μάθημα είναι ότι πρέπει να φοβόμαστε την αστυνομία. Δηλαδή αυτούς που υποτίθεται ότι μας προστατεύουν. Αν έχουμε το «σωστό» χρώμα δέρματος.

Πάρτε λοιπόν την οργή και την αγανάκτηση που ίσως να νιώσατε για τον υποχρεωτικό μας δίμηνο εγκλεισμό, πολλαπλασιάστε την επί χίλια και μετά πάλι επί όλους τους μήνες της ζωής σας και ίσως να αρχίσετε να καταλαβαίνετε γιατί καίγεται αυτή τη στιγμή η Αμερική.

I mean. They couldn’t stop themselves from blatantly escalating things. Even for a few days, even cynically, even for the optics. pic.twitter.com/YVDjnvVGnY

— Anna Kendrick (@AnnaKendrick47) May 31, 2020

Φυσικά, όπως γίνεται και σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση ταραχών, όσοι αρέσκονται στο να κλείνουν μονίμως τα μάτια μπροστά στα προβλήματα των άλλων εκπλήσσονται και αγανακτούν από τα επεισόδια και πιάνονται από τις λίγες, αλλά ορατές περιπτώσεις αυτών που λεηλατούν μαγαζιά ή καίνε αυτοκίνητα για να απαξιώσουν την δίκαιη διαμαρτυρία της πλειοψηφίας. Ο ρατσισμός, όμως, που είναι καθημερινή πραγματικότητα για τους «άλλους» είναι εύκολο να παραβλεφθεί, όπως και το γεγονός ότι οι ψύχραιμες αντιδράσεις και διαμαρτυρίες ουδέποτε έλυσαν κάτι τέτοιο. Όσα δικαιώματα έχουν σήμερα οι μειονότητες στην Αμερική αποκτήθηκαν με αίμα και όποιος το παραβλέπει αυτό είτε είναι ανιστόρητος είτε εθελοτυφλεί.

Και μιλώντας για ιστορία, θα ήταν χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στο παρελθόν του Προέδρου Τραμπ, ο οποίος το 1989 έκλεισε μια ολόκληρη σελίδα σε εφημερίδα ζητώντας την επαναφορά της θανατικής καταδίκης για τους έγχρωμους «Central Park Five» που καταδικάστηκαν, άδικα όπως αποδείχθηκε, για το φόνο μιας λευκής γυναίκας.

Ένα videogame θα μας σώσει

Τα videogames είναι σίγουρα ένα αρκετά καλό βοήθημα για τις δύσκολες μέρες που περνάμε. Για όσους ασχολούνται χρόνια με το «άθλημα» είναι ένα από τα καλύτερα «όπλα» εναντίον της ψυχολογικής δοκιμασίας της καραντίνας.

Με μεγάλη μου έκπληξη λοιπόν (ή ίσως και όχι) διάβασα στο Provocateur.gr ένα άρθρο του κυρίου Ηλία Γεροντόπουλου σχετικά με την ανυπαρξία «διάσημων» παιχνιδιών στα οποία ο ήρωας να είναι γιατρός που σώζει ζωές και όχι αστυνομικός ή στρατιώτης ή υπερήρωας που σκοτώνει αδιακρίτως τους «κακούς». Άρθρο κατ’ ευφημισμό μόνο μπορεί να αποκαλεστεί αυτό το κείμενο, βέβαια, το οποίο θα προσπερνούσα χωρίς δεύτερη ματιά αν το είχα δει ως ανάρτηση στο Facebook. Ξέρετε, από αυτές που βγαίνει ο καθένας και εκφέρει άποψη για πράγματα για τα οποία δεν έχει ιδέα.

Κακώς ασχολούμαι θα πουν αρκετοί και ίσως να έχουν και δίκιο. Αλλά με τη λογική αυτή του «και ποιος θα το διαβάσει» ή «πολλή αξία του δίνουμε» καταλήγουμε να μην γίνεται ποτέ διάλογος πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Κανάλια και ηλεκτρονικά μέσα διατυμπανίζουν, έτσι, τέτοιες «απόψεις» που μόνο στόχο έχουν να δημιουργούν αίσθηση και να ενισχύουν παρεμφερείς απόψεις του κοινού που είναι αποτέλεσμα μόνο άγνοιας, υπεραπλούστευσης ή ημιμάθειας.

Ας το πιάσουμε από την αρχή, όπου ο κ. Γεροντόπουλος μας πληροφορεί ότι δεν είναι gamer, αλλά για αυτόν ακριβώς το λόγο έχει αξία η άποψή του! Μου θυμίζει το πρόσφατο παραλήρημα μιας «έγκριτης» δημοσιογράφου στην τηλεόραση που προσπαθούσε να διασκεδάσει τις καταγγελίες ενός από τους χιλιάδες ηρωικούς γιατρούς όταν διαμαρτυρόταν για τις τραγικές ελλείψεις του συστήματος Υγείας, λέγοντάς του «εμείς που είμαστε απέξω τα βλέπουμε πιο σφαιρικά τα πράγματα».

Όχι, λυπάμαι. Εσείς που «είστε απέξω» δεν έχετε σφαιρική άποψη. Απλά εκφράζετε μια γνώμη, η οποία έχει περιορισμένη αξία, στην καλύτερη περίπτωση, εξαιτίας της άγνοιάς σας. Ας περάσουμε στο προκείμενο, λοιπόν. Απορεί ο κ. Γεροντόπουλος:

…γιατί να μην υπάρχει ούτε ΕΝΑ «διάσημο» βιντεοπαιχνίδι, που τη ζωή να τη δίνεις αντί να τη στερείς;

Φυσικά καλύπτει τα νώτα του (αποφεύγοντας τη γνωστή ρητορική περί videogames που διαφθείρουν τη νεολαία) και καλά κάνει. Στη συνέχεια αναφέρεται στη γοητεία της βίας ως μέσο ανάδειξης ενός ήρωα (βλ. από Αχιλλέα ως Τζων Μακλέιν) και ερωτά γιατί να επιλέγει κανείς αυτούς ως ήρωες και «να μην ψάχνει ποτέ τον πυροσβέστη, το διασώστη, το γιατρό;»

Έχετε απαντήσει ήδη το ερώτημά σας, αγαπητέ μου, παραθέτοντας παραδείγματα από τη μυθολογία, κλασική αλλά και σύγχρονη κινηματογραφική. Πράγματι ο Αχιλλέας είναι από τους πρωταγωνιστές του έπους της Ιλιάδας και απ’ όσο ξέρουμε δεν γράφτηκε ποτέ κάτι ανάλογο για τον Ασκληπιό ή τον Ιπποκράτη. Ούτε το Hollywood φαίνεται να προτιμά τους ηρωικούς γιατρούς έναντι των Ράμπο και Τζέημς Μποντ. Πώς, λοιπόν, περιμένουμε από τα videogames να αλλάξουν τον τρόπο και τη θεματική των ιστοριών μας; Αν δεν θεωρείται αυτού του τύπου το αφήγημα προσφιλές προς μαζική κατανάλωση από την αρχαιότητα ως σήμερα, πώς είναι δυνατόν να το αλλάξουν αυτό τα videogames, τα οποία ως μέσο είναι έτσι κι αλλιώς ακόμα πιο φιλικά προς τη δράση, παρά προς την αφήγηση από ότι ο κινηματογράφος, για παράδειγμα;

Πέρα από αυτό, όμως, υπάρχουν όντως παιχνίδια στα οποία ο παίκτης αναλαμβάνει το ρόλο πυροσβέστη, διασώστη, ακόμα και γιατρού. Υπάρχουν παιχνίδια τα οποία μας κάνουν από κυβερνήτες κρατών και δημάρχους έως γεωργούς και πιλότους (και πολιτικών αεροσκαφών). Έχουμε και δικηγόρους, ντετέκτιβ, διευθυντές νοσοκομείων, μάγειρες, αρχιτέκτονες, εμπόρους, καλλιτέχνες, μέχρι και κηπουρούς. Αν τα παιχνίδια αυτά δεν είναι τόσο «διάσημα» ώστε να τα γνωρίζει ο κάθε άσχετος, για αυτό δεν ευθύνεται η βιομηχανία κ. Γεροντόπουλε, αλλά η αγορά. Δηλαδή το κοινό. Η «διασημότητα» δεν έχει να κάνει με την σκόπιμη έλλειψη προώθησης από τις εταιρείες, αλλά με το ότι οι πωλήσεις αυτών των «ειρηνικών» τίτλων είναι, ό,τι και να κάνουν οι εταιρείες ανάπτυξης και διανομής, εκ των πραγμάτων χαμηλότερες. Για τους λόγους που εσείς ο ίδιος αναφέρετε στην αρχή. Επειδή μια ταινία με τους Avengers θα κόψει μοιραία περισσότερα εισιτήρια από την βιογραφία του Albert Schweitzer, όσο και αν διαφημιστεί η δεύτερη.

Αλλά και το παράδειγμα που αναφέρετε, του αγαπητού Dr. House, είναι χαρακτηριστικό. Πρόκειται για έναν χαρακτήρα μισάνθρωπο, κυνικό, είρωνα που είναι σχεδόν ναρκομανής, αντιμετωπίζει με άθλιο τρόπο τους ασθενείς του και κατά βάση ενδιαφέρεται για τις υποθέσεις του όπως ακριβώς και ο κοινωνιοπαθής Sherlock του Benedict Cumberbatch (άλλο ατυχές παράδειγμα): επειδή τον κεντρίζουν πνευματικά. Αυτό είναι το παράδειγμα του ηρωικού γιατρού που ψάχνατε;

Και αν απορείτε γιατί είναι τόσο δημοφιλής θα σας απαντήσω: επειδή ακριβώς είναι ένας αντιπαθέστατος χαρακτήρας που καταφέρνει να γίνεται συμπαθής με το χιούμορ του πάνω σε πράγματα τα οποία κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν θα τολμούσε να ακουμπήσει ποτέ. Είναι ένα βαθιά προβληματικό άτομο που καταφέρνει, σχεδόν παρά τη θέλησή του, να σώζει ζωές κόντρα σε απίθανες και υπερσπάνιες ιατρικές περιπτώσεις. Με λίγα λόγια δεν έχει καμία σχέση με τον μέσο γιατρό ή τη νοσοκόμα που μάχεται σήμερα και κάθε μέρα ηρωικά κατά του κορωνοϊού ή οποιασδήποτε «κοινής» ασθένειας. Ο Dr. House δεν διακινδυνεύει τη ζωή του για να σώσει κανέναν και ο συμπαθέστατος και ταλαντούχος Hugh Laurie που τον υποδύεται πληρώνεται πολύ περισσότερο από τον μέσο γιατρό που σώζει πραγματικές ζωές.

Θέλετε να το συζητήσουμε και αυτό; Είναι ένα βασικό συστημικό πρόβλημα του καπιταλισμού για το οποίο σίγουρα δεν ευθύνονται τα videogame και το οποίο αποτελεί πραγματικά μεγάλη αδικία, την οποία ωστόσο αποδεχόμαστε όλοι αδιαμαρτύρητα ως δεδομένη. Γιατί; Επειδή το σύστημα είναι ένας απρόσωπος εχθρός εναντίον του οποίου είναι δύσκολο να πολεμήσει κανείς χωρίς να τον αποκαλέσουν «γραφικό» ή «ονειροπόλο». «Έτσι είναι τα πράγματα» μας λένε και πρέπει να το αποδεχθούμε. Μέχρι η πραγματικότητα να μας αποδείξει το λάθος μας. Ας τα ξεχάσουμε όμως αυτά και ας πιάσουμε έναν εύκολο στόχο για να βγάλουμε το άχτι μας. Να, σαν τα videogames, ξέρω γω. Για τα αμαρτήματα των οποίων, όχι τίποτα άλλο, αλλά δεν έχουμε και απάντηση, όπως παραδέχεστε. Ίσως επειδή το πρόβλημα δεν ξεκινά, ούτε καταλήγει εκεί.

 

Χρήσιμα μαθήματα από τον κορωνοϊό

Λίγοι από εμάς περίμεναν κάτι σαν αυτό που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες. Εκτός, ίσως, από τον Bill Gates.

Στην ομιλία που έδωσε το 2015 στο πλαίσιο των TED talks μίλησε για τον ιό Ebola και τα μαθήματα που θα έπρεπε να είχαμε πάρει από τη συγκεκριμένη επιδημία.

Ωστόσο, αυτό συνέβη στην Αφρική και για μας, τους κατοίκους του «προηγμένου» κόσμου, οτιδήποτε συμβαίνει εκεί ανήκει σε μια ξεχωριστή πραγματικότητα, η οποία δεν έχει να κάνει με εμάς. Κάτι που, προφανώς, δεν ισχύει.

Εφόσον, λοιπόν, δεν πήραμε το μάθημά μας από τον Ebola ή τον SARS, ήρθε το ξαδερφάκι του δεύτερου, πολύ πιο ύπουλο από αυτόν, για να φροντίσει ότι αυτή τη φορά θα κάτσουμε και θα ακούσουμε προσεκτικά.

Τι μάθαμε, λοιπόν, από τον SARS-CoV-2, όπως λέγεται επίσημα ο νέος κορωνοϊός;

1. Δεν έχουμε το μονοπώλιο της ηλιθιότητας στον πλανήτη.

Οι πιο ψύχραιμοι από εμάς το γνωρίζαμε ήδη, αλλά ομολογουμένως έχει μια κάποια αίγλη το να βγαίνουμε στα κοινωνικά δίκτυα και να κράζουμε τον «Ελληνάρα» που ευθύνεται για όλα τα κακά αυτού του τόπου. Όχι ότι πρόκειται για φανταστικό πρόσωπο. Ο Ελληνάρας όντως υπάρχει και αυτή τη στιγμή που μιλάμε θρηνεί, επειδή δεν μπορεί να πάει για καφέ και προσπαθεί να βρει τρόπο να πάει στο εξοχικό του. Μόνο και μόνο επειδή του είπαν ότι δεν μπορεί να το κάνει. Αλλά δεν είμαστε όλοι έτσι. Ούτε το φαινόμενο περιορίζεται στην Ελλάδα. Στην Ιταλία, οι κάτοικοι της οποίας βρίσκονται αρκετά κοντά σε εμάς σε νοοτροπία και ταπεραμέντο, η απειθαρχία ήταν αντίστοιχη. Τα αποτελέσματα; Εξαιτίας και της ολιγωρίας της κυβέρνησης ήταν καταστροφικά. Στη Μεγάλη Βρετανία, η εκτίμηση ότι ήταν καλή ιδέα να βασιστεί η εθνική στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης στη λεγόμενη «ανοσία της αγέλης» οδήγησε σε αντικρουόμενα μηνύματα, με αποτέλεσμα να πράξει ο καθένας ό,τι ήθελε, συμπεριλαμβανομένης της καθιερωμένης εξόρμησης στις παμπ για το St. Patrick’s Day, συναυλιών με χιλιάδες κόσμου και άλλα πολλά.  Όταν, όμως, η έκθεση του Imperial College London προέβλεψε έως και 510.000 θανάτους στη χώρα αν συνεχιζόταν η τακτική αυτή, ο Johnson έκανε στροφή 180 μοιρών. Ο πατέρας του πρωθυπουργού, πάντως, είπε σε συνέντευξη ότι θα πάει στην παμπ αν αποφασίσει ότι «πρέπει» να πάει. Στη Βραζιλία το καρναβάλι έγινε κανονικά παρά τους φόβους (που δεν είχαν γιγαντωθεί ακόμα), στο Ιράν, στην Τουρκία και σε άλλες «δημοκρατικές» χώρες υπήρχε πλήρης απόκρυψη στοιχείων, η οποία ειδικά στην περίπτωση του Ιράν είχε τραγικές συνέπειες. Στη δε Αμερική το θέμα έγινε καθαρά πολιτικό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μεγάλη σύγχυση και γενικώς καμία χώρα δεν αντιμετώπισε σωστά την κρίση, εκτός από μία.

2. Η Ταϊβάν είναι το υπόδειγμα, επειδή όμως πήρε το μάθημα με το χειρότερο τρόπο.

Όπως δήλωσε στο Facebook Έλληνας γιατρός που εργάζεται στην Ταϊβάν, η ασθένεια COVID-19 περιορίστηκε στο ελάχιστο, καθώς το 2002-3 η επιδημία του SARS προκάλεσε μια τεράστια κρίση η οποία, παρά τον μικρό αριθμό θυμάτων, είχε σοβαρότατες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Από εκείνη τη στιγμή η χώρα οχυρώθηκε, πήρε ακριβώς τα μέτρα που συνέστησε ο κ. Gates στην ομιλία του και ήταν έτσι πανέτοιμη ήδη από την πρώτη αναφορά κρουσμάτων πνευμονίας από την Κίνα. Και προτού σπεύσουμε να φέρουμε ως δικαιολογία το ότι οι «Ασιάτες πειθαρχούν περισσότερο», το οποίο ισχύει εν μέρει αλλά δεν είναι απόλυτο, να επισημάνουμε ότι τα μέτρα ήταν δρακόντεια και τα πρόστιμα για την παραβίασή τους πολύ τσουχτερά. Όπως αναφέρει ο Δρ. Παπαδάκης, ένα ζευγάρι που έσπασε την καραντίνα πλήρωσε 10.000 δολάρια σε πρόστιμο. Το αντίστοιχο πρόστιμο για διασπορά ψευδών ειδήσεων; 100.000 δολάρια! Στην Ταϊβάν δεν ζουν εξωγήινα όντα, είναι και αυτοί άνθρωποι, αλλά η πολύ κακή εμπειρία του παρελθόντος τους έδωσε ένα μάθημα, το οποίο αξιοποιήθηκε καταλλήλως πρώτα από το κράτος και μετά από τους πολίτες.

3. Από τις ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα έδειξε ίσως τα ταχύτερα αντανακλαστικά.

Μιας και μιλάμε για κράτος, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη αντέδρασε πολύ πιο γρήγορα και αποφασιστικά απ’ ότι έχουμε συνηθίσει και οι ενέργειες αυτές δεν είχαν να κάνουν αυτή τη φορά με ΜΑΤ και δακρυγόνα. Ακόμα και ο κ. Τσίπρας έδειξε ωριμότητα στις δηλώσεις του και γενικώς πέρα από μεμονωμένες δηλώσεις κάποιων ανεύθυνων πολιτικών που θεώρησαν σωστό να διαφημίσουν την ευλαβικότητά τους (για ευνόητους λόγους), το σύστημα λειτούργησε πολύ καλύτερα από το αναμενόμενο. Ας ελπίσουμε ο κ. Μητσοτάκης να τηρήσει τη δέσμευσή του να κρατήσει το έκτακτο νοσηλευτικό προσωπικό που προσλήφθηκε και πέρα από τα δύο χρόνια, γιατί το σύστημα υγείας της χώρας το χρειάζεται απεγνωσμένα. Όπως χρειάζεται και τα δεδουλευμένα του. Όπως χρειάζεται και περισσότερα κονδύλια, όχι μόνο έναν πασχαλινό μπουναμά. Πράγμα που μας φέρνει στο επόμενο μάθημα:

4. Χωρίς στιβαρό δημόσιο σύστημα υγείας, καμία τέτοια κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Και μιλάμε για ένα καθολικό σύστημα που θα καλύπτει τους πάντες: άνεργους, μετανάστες, ηλικιωμένους, ανασφάλιστους. Δεν έχει σημασία αν κάποιος μπορεί να πληρώσει ή όχι: η υγεία είναι δικαίωμα, όχι προνόμιο. Συν τοις άλλοις και πέρα από το καθαρά ανθρωπιστικό σκέλος του θέματος, αν έχεις άρρωστους ανθρώπους να κυκλοφορούν αβοήθητοι, οποιαδήποτε μεταδοτική ασθένεια γίνεται αυτομάτως πρόβλημα όλων. Σχεδόν καμία χώρα δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια πανδημία, όπως δείχνουν τα στοιχεία, αλλά η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο κρίσιμη όταν δεν μπορεί να υπάρξει κάλυψη για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Και αυτό συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τους ασθενείς από κορωνοϊό, αλλά και οποιαδήποτε άλλη ασθένεια, η οποία μπορεί να αποβεί μοιραία χωρίς τη σωστή περίθαλψη. Όταν τα νοσοκομεία γεμίζουν, άνθρωποι με διάφορα προβλήματα θα χάσουν τη ζωή τους και αυτό δεν θα φανεί στα στατιστικά του COVID-19.

5. Τα στατιστικά είναι χρήσιμα όταν αξιολογούνται σωστά.

Επειδή μιλήσαμε για στατιστικά στοιχεία, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι οι αριθμοί που αξιολογούνται χωρίς το απαραίτητο συγκείμενο παραπλανούν, δεν μας βοηθούν να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Είναι, για παράδειγμα, πολύ δύσκολο να βγάλουμε ασφαλές συμπέρασμα για τη θνητότητα αυτού του ιού με βάση μόνο τα γνωστά κρούσματα και αυτό επειδή είναι αδύνατον να υπολογιστούν οι ασυμπτωματικοί φορείς. Είναι, ωστόσο, εξίσου επικίνδυνο να βασιζόμαστε σε στατιστικά μια χώρας, όπως η Κίνα, η οποία είναι βέβαιο ότι απέκρυψε στοιχεία, αλλά έχει παράλληλα τη δυνατότητα να κατασκευάσει ένα νοσοκομείο σε δέκα μόλις μέρες. Ο πιο σημαντικός παράγοντας εδώ είναι η νοσηλεία: τα στατιστικά θνησιμότητας θα διαφέρουν θεαματικά μεταξύ μιας χώρας που μπόρεσε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να προσφέρει περίθαλψη σε όσο μεγαλύτερο αριθμό ατόμων γίνεται, από μια άλλη στην οποία οι γιατροί αναγκάστηκαν να επιλέγουν ποιος θα νοσηλευτεί και ποιος όχι επειδή δεν υπήρχαν κρεβάτια. Το πρώτο είναι η ιδεατή κατάσταση. Το δεύτερο είναι συνθήκες εμπόλεμης ζώνης. Ένα σοβαρό περιστατικό νεαρού ατόμου θα αντιμετωπιστεί αν νοσηλευτεί στην εντατική. Αν όμως αφεθεί στη μοίρα του; Αν δεν υπάρχει οξυγόνο; Αν δεν υπάρχει γιατρός να το παρακολουθεί; Συμπέρασμα: αν το σύστημα υγείας μιας χώρας υπερφορτωθεί, τότε κάτι που αξιολογείται από ορισμένους ως μια «απλή γρίπη» μπορεί να αποβεί μοιραίο. Και αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ιταλία, παίρνει διαστάσεις στην Ισπανία και ενδεχομένως να συμβεί και εδώ δεν είναι μια «απλή γρίπη». Άρα…

6. Έχουμε χρέος στον διπλανό μας. Και στον παραδιπλανό.

Σχεδόν όλοι μας έχουμε κάποιον άνθρωπο που ανήκει σε ομάδα «υψηλού κινδύνου». Ακόμα κι αν δεν έχουμε κανέναν, θα έχει κάποιος του περιβάλλοντός μας. Και η ομάδα «υψηλού κινδύνου» ΔΕΝ είναι μόνο οι ηλικιωμένοι. Είναι και άνθρωποι που μπορεί να έχουν «υφιστάμενες παθήσεις» τις οποίες δεν γνωρίζουν. Ακόμα και πολύ κοινές παθήσεις, όπως ο διαβήτης, το άσθμα ή κάποιο καρδιακό νόσημα που έχει περάσει απαρατήρητο μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα σε ανθρώπους οποιασδήποτε ηλικίας. Ανθρώπους που μπορεί να γνωρίζουμε ή μπορεί και όχι. Ανθρώπους που μπορεί να είναι οι γονείς ή οι παππούδες κάποιου. Αλλά και άνθρωποι μικρότερης ηλικίας που βρίσκονται στο όριο του στατιστικού λάθους. Για όσους από αυτούς νοσήσουν βαριά τα στατιστικά δεν λένε τίποτα. Δείξτε σεβασμό στον συνάνθρωπό σας.

7. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν σεβάστηκε το ποίμνιό της.

Μετά από τρομακτική καθυστέρηση και αφού χάθηκε πολύτιμος χρόνος σε ανούσιες συζητήσεις, η Ιερά Σύνοδος έβγαλε μια χλιαρή δήθεν απόφαση: αντί να κλείσει τις εκκλησίες έκανε συστάσεις στις «ευπαθείς ομάδες» να μην προσέρχονται στη Λειτουργία. Κανένας λογικός δεν θα περίμενε από την Εκκλησία να δηλώσει ότι η Θεία Κοινωνία μεταδίδει τον ιό. Είναι θέμα δόγματος και, άρα, απολύτως κατανοητή η θέση της Εκκλησίας. Αυτό που θα περιμένε κανείς, όμως, θα ήταν να σεβαστεί τους πιστούς (στην πλειονότητά τους άτομα μεγαλύτερης ηλικίας) και την υγεία τους και να σταματήσουν όλες οι λειτουργίες (άρα και η Κοινωνία) για να αποφεύγονται οι συναθροίσεις. Τελικά η κυβέρνηση έβγαλε και σε αυτή την περίπτωση τα κάστανα από τη φωτιά, έστω και με καθυστέρηση.

Και τέλος, ένα μάθημα που πρέπει να πάρουμε από την πανδημία αυτή, γιατί φαίνεται ότι πολλοί σε αυτόν τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα, δεν το έχουν καταλάβει ακόμα:

Οι πράξεις μας έχουν συνέπειες.

Οι άσκοπες μετακινήσεις των λίγων ανόητων είχαν ως αποτέλεσμα σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων πλέον και η δική μας, να επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας πέρα από τις απαραίτητες μετακινήσεις. Ένα μέτρο που φαντάζει δικτατορικό και, όμως, έγινε απαραίτητο όχι επειδή κάποια φανταστική ελίτ το διέταξε (γιατί οι συνέπειες στην οικονομία θίγουν όλους), αλλά επειδή πρέπει να προστατευτεί ο πληθυσμός και πρέπει το σύστημα υγείας, ιδιαίτερα δοκιμασμένο και αδύναμο στη χώρα μας, να μην καταρρεύσει για το καλό όλων. Διότι εσύ, έξυπνε, που το παίζεις «je m’en fous» και «αν είναι να αρρωστήσω, ας αρρωστήσω» ή «δεν παθαίνω τίποτα», δεν θα το βλέπεις το ίδιο αν όντως αρρωστήσεις ή αν κολλήσεις κάποιον δικό σου άνθρωπο (δεν μιλώ για τους υπόλοιπους γιατί προφανώς δεν σε ενδιαφέρουν). Και όχι μόνο αυτό, αλλά αν νοσηλευτείς θα πάρεις ενδεχομένως τη θέση κάποιου άλλου ανθρώπου που δεν σου χρωστούσε τίποτα.

Όποιος είναι μέρος μιας κοινωνίας οφείλει να αντιλαμβάνεται ότι οι πράξεις και η συμπεριφορά του επηρρεάζουν το σύνολο. Έστω και αν οι συνέπειες δεν είναι άμεσα ορατές. Ας είναι τουλάχιστον αυτό το μάθημα το κέρδος μας από αυτή την δοκιμασία.

Ο ανθρωπισμός σας και πώς να τον περιορίσετε

Είχα αποφασίσει να μην δημοσιεύσω το παρακάτω κείμενο όταν το έγραψα, κακώς μάλλον. Επειδή όμως μετά τον εντελώς άστοχο βανδαλισμό του σπιτιού του κ. Πορτοσάλτε από το Ρουβίκωνα κινδυνεύουμε να τον δούμε ως κάποιου είδους μάρτυρα της ελευθερίας του λόγου, αντί για το κατακάθι της δημοσιογραφίας που είναι, πιστεύω ότι κάποια πράγματα πρέπει να λέγονται και να γράφονται, όσες φορές χρειαστεί. Οι απόψεις του περί ανθρωπισμού, εξάλλου, έλαμψαν έτσι και αλλιώς και με το σχόλιό του για την μαθήτρια που λιποθύμησε.

Είναι δύσκολο θέμα. Αυτό είναι το μόνο με το οποίο συμφωνούμε με τον κ. Άρη Πορτοσάλτε. Σε πρόσφατό του ρεσιτάλ στο κανάλι του ΣΚΑΪ (ένα από τα πολλά), ο γνωστός δημοσιογράφος είπε τα εξής σχετικά με το προσφυγικό:

«Όταν σε πιάνει ο ανθρωπισμός να μην πνιγεί κανείς, τελειώνει το θέμα […] αν δεν θέλουμε να πνίγεται κανείς θα έρχονται όλοι στην Ελλάδα. Τελειώσαμε. […] Από την ώρα, που δεν βουλιάζεις βάρκα… εγώ δεν λέω να τη βουλιάξουμε…»

…αλλά αν πνιγούν όσοι είναι πάνω με κάποιον τρόπο θα λυθεί το πρόβλημα. Θα σταματήσουν να έρχονται πρόσφυγες και μετανάστες. Σε αυτό το συμπέρασμα μόνο οδηγεί αυτό το επιχείρημα. Εξάλλου δεν υπάρχει κάποια άλλη λύση, σύμφωνα με όσα υποστηρίζει ο κ. Πορτοσάλτε.

«Όταν σε πιάνει ο ανθρωπισμός να μην πνιγεί κανείς, τελειώνει το θέμα… αν δεν θέλουμε να πνιγεί κανείς θα έρχονται όλοι στην Ελλάδα. Τελειώσαμε. Δεν είπα να βουλιάζεις βάρκες αλλά από την ώρα, που δεν βουλιάζεις βάρκα…»
Άρης Πορτοσάλτε, 17/01/2020

Ανατριχίλα! pic.twitter.com/GR2gjRVnbf

— Costas Tachtsidis (@C_tachtsidis) January 17, 2020

Δεν θα σταθώ τόσο στο αν αυτό που υποστηρίζει ο κ. Πορτοσάλτε ισχύει ή όχι, γιατί δεν έχω τρόπο να το αποδείξω. Όσο κι αν εγώ υποστηρίζω ότι δεν ισχύει, όποιος έχει την αντίθετη γνώμη θα συνεχίσει να το πιστεύει, γιατί δεν έχω να προτάξω γεγονότα, παρά μόνο τη λογική: η Τουρκία χρησιμοποιεί το κύκλωμα λαθρεμπορίας ανθρώπων για γεωπολιτικά οφέλη και φυσικά δεν τους ενημερώνει για το πόσοι καταφέρνουν να περάσουν απέναντι στη «Γη της Επαγγελίας» και πόσοι πνίγονται στο Αιγαίο, καθώς αυτοί οι άνθρωποι δίνουν ό,τι έχουν και δεν έχουν για να μπουν μέσα σε καρυδότσουφλα και οι λαθρέμποροι δεν έχουν συμφέρον να τους τρομάξουν. Όχι πως όποιος έχει φτάσει σε εκείνο το σημείο έχει πλέον περιθώρια να το ξανασκεφτεί. Ούτε έχει τη δυνατότητα να δει τα πνιγμένα παιδάκια που όπως φαίνεται θα ήθελε να προβάλλονται ο κ. Πορτοσάλτε νυχθημερόν στον ΣΚΑΪ για να λυθεί το πρόβλημα.

Σε τελική ανάλυση αν το θέμα ήταν τόσο απλό, τότε ας προβάλλουμε όλη μέρα εικόνες από τη Μόρια (την Γη της Επαγγελίας που λέγαμε πριν). Είμαι βέβαιος ότι πολλοί θα προτιμούσαν να πνιγούν, παρά να επιβιώνουν σε αυτές τις συνθήκες.

Το πραγματικό θέμα, όμως, είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται από τα φασιστοειδή η έννοια του ανθρωπισμού.

«Όταν σε πιάνει ο ανθρωπισμός να μην πνιγεί κανείς, τελειώνει το θέμα.»

-Άρης Πορτοσάλτε, ΣΚΑΪ 2020

«Ο ανθρωπισμός είναι η έκφραση της ηλιθιότητας και της δειλίας.»

-Αδόλφος Χίτλερ, Ο Αγών μου, 1925

Σχεδόν εκατό χρόνια μετά, φαίνεται να μην έχουμε μάθει τίποτα από την Ιστορία. Ναι, είναι δύσκολο το θέμα, Άρη. Πράγματι. Αν ήταν εύκολο να είναι κανείς ανθρωπιστής και δημοκράτης, τότε θα το έκαναν όλοι. Δεν θα είχαν υπάρξει στην πορεία της Ιστορίας τόσοι πόλεμοι και σφαγές, γενοκτονίες, λιμοί, δικτατορίες, εθνοκαθάρσεις και ολοκαυτώματα.

Δεν θα υπήρχαν άνθρωποι που θα δίδασκαν ότι οι Χριστιανοί είναι καλοί και οι Εβραίοι ή οι Μουσουλμάνοι μιάσματα (ούτε και το αντίστροφο). Ότι οι λευκοί είναι οι εκλεκτοί και οι «άλλοι», οι «έγχρωμοι», είναι ανθρώπινα σκουπίδια.

Δεν θα υπήρχαν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι γνωρίζουν «τη Λύση».

Η Λύση, εν προκειμένω, είναι να αφήνουμε κάποιους ανθρώπους να πνιγούν για να παραδειγματιστούν οι υπόλοιποι. Να κάνουμε τον ανθρωπισμό μας στην άκρη, διότι είναι μια κατάσταση ή πάθηση ή κάποιο χούι, όπως λέμε «με πιάνει το μανιάτικο». Με πιάνει ο άνθρωπισμός μου και δεν θέλω να πνίγονται άλλοι άνθρωποι. Κάτι σαν αδυναμία, με πιάνει το παράπονο, αλλά θα μου περάσει. Θα κλάψω λίγο, θα αλλάξω κανάλι, θα το ξεχάσω. Ή σαν πονοκέφαλος. Θα πάρω το χαπάκι μου, θα δω κανένα ριάλιτι και θα μου φύγει, μωρέ, δεν τρέχει τίποτα.

Μην αφήνετε τον ανθρωπισμό να σας καταβάλλει, λοιπόν. Αποταθείτε στον Δρ. Πορτοσάλτε, έχει τη Λύση.

Ο ανθρωπισμός δεν είναι θέμα ερμηνείας. Δεν είναι κάτι που σχετίζεται με το συμφέρον μας. Και είναι θέμα επιλογής, όχι επιλεκτικότητας. Ή είσαι ανθρωπιστής ή δεν είσαι.

Δεν μπορεί να είσαι επιλεκτικά ανθρωπιστής εκεί που σε συμφέρει και όπου δεν σε συμφέρει να γίνεσαι ρατσιστής και μισάνθρωπος. Ή να κάνεις τα στραβά μάτια. Το να υποστηρίζεις κάποιες αξίες, όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη και ο ανθρωπισμός μαζί με όλα τα καλά που σου προσφέρει, αυτομάτως σε θέτει και σε κίνδυνο. Υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν αυτές τις αξίες αδυναμίες και προσπαθούν να τις ευτελίσουν ή να τις εκμεταλλευτούν. Εντός και εκτός συνόρων. Η αναγνώριση των απειλών αυτών είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώνουμε.

Θα μου πείτε, ωραία η φιλοσοφία αλλά δεν ζουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι στο κατώφλι σου. Σαφώς και δεν αρνείται κανείς ότι υπάρχει πρόβλημα στα νησιά μας. Το θέμα δεν είναι να σηκώνουμε το δάχτυλο και να κατηγορούμε τον καθένα που βιώνει αυτήν την ανθρωπιστική κρίση, είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά του συρματοπλέγματος. Το θέμα είναι να αναγνωρίσουμε από πού ξεκινά το πρόβλημα και να βρούμε λύσεις. Και στις λύσεις αυτές δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνεται ο μαζικός πνιγμός ανθρώπων. Ούτε ο μαζικός αποχαρακτηρισμός ανθρώπων ανάλογα με τις απόψεις μας: «λαθρομετανάστες», «φασίστες», «τζιχαντιστές», «Ναζί».

Ο συλλογικός διαχωρισμός ανθρώπων σε κατηγορίες ανάλογα με κριτήρια πολιτικά, φυλετικά, οικονομικά ή θρησκευτικά και όχι σύμφωνα με τα λόγια και τις πράξεις του καθενός, όπως υπαγορεύει η λογική και το δίκαιο, και η αξιολόγησή ή απαξίωσή τους ανάλογα με τον διαχωρισμό αυτό είναι μια μέθοδος δοκιμασμένη ανά τους αιώνες. Τα αποτελέσματά της ήταν να γραφτούν οι πιο μελανές σελίδες της Ιστορίας μας ως είδος.

Αν κάποιος επιμένει να πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό λύνονται τα προβλήματα της ανθρωπότητας, μπορεί να βρει και ομοϊδεάτες, αλλά και εύπιστους ή απογοητευμένους ανθρώπους που δεν αντιλαμβάνονται το πραγματικό τίμημα τέτοιων «λύσεων», καθώς και τους τρόπους για να εφαρμόσει τις πρακτικές αυτές.

Δόξα τω Θεώ, η ελευθερία του λόγου φροντίζει να υπάρχει το εγχειρίδιο.

Παρελογισμός

Πέρασαν αρκετές μέρες από την παρέλαση; Ηρεμήσαμε λίγο; Μήπως θα μπορούσαμε να συζητήσουμε λίγο ψύχραιμα, σαν ενήλικες;

Θαυμάσια. Για κάποιο λόγο κάθε χρονιά στις μαθητικές παρελάσεις (και ειδικά της 28ης Οκτωβρίου) δημιουργείται κάποιο θέμα. Συνήθως έχει να κάνει με τα παιδιά μεταναστών και προσφύγων που έχουν το θράσος να σηκώσουν τη σημαία. Το γεγονός αυτό φαίνεται να μας ενοχλεί είτε τα παιδιά αυτά αριστεύουν στα σχολεία μας και κερδίζουν, άρα, το δικαίωμα με το σπαθί τους είτε κληρωθούν σύμφωνα με την τακτική της προηγούμενης κυβέρνησης.

Με άλλα λόγια θέλουμε να επιβραβεύονται οι άριστοι, αρκεί βέβαια να έχουν το «σωστό» χρώμα.

Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν αυτά στην χώρα η οποία γέννησε τον Δυτικό πολιτισμό, στις ΗΠΑ υπάρχει σχολείο που διδάσκει φυσική και μαθηματικά στα Ελληνικά σε μαθητές κάθε καταγωγής και χρώματος. Τα παιδιά που φοιτούν μαθαίνουν ελληνικούς χορούς και εκτιμούν τον πολιτισμό μας με τρόπους τους οποίους θα ζήλευαν και οι «γνήσιοι» Έλληνες. Όλα αυτά είναι καλά, αρκεί βέβαια μην τολμήσει κανένας ξένος να κάνει το ίδιο στην Ελλάδα, σωστά;

Το βραχυκύκλωμα στο μυαλό των δογματικών συνέβη φέτος όταν κάποια κορίτσια θεώρησαν σωστό να προβούν σε μια διαμαρτυρία μετατρέποντας το στρατιωτικό βήμα της παρέλασης στο silly walk των Monty Python, ενώ οι αλλόθρησκοι και άλλου χρώματος σημαιοφόροι κρατούσαν τη σημαία μας με υπερηφάνεια. Τώρα τι γίνεται;

Τι γίνεται όταν οι «ξένοι» τιμούν περισσότερο την σημαία και την εθνική μας εορτή από τα «γνήσια» Ελληνάκια μας;

Δεν ξέρω από πού πρέπει να αρχίσουμε και πού να τελειώσουμε. Από το γεγονός ότι εκτός από Έλληνες έχουν χύσει και ξένοι το αίμα τους για αυτή τη χώρα; Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πολέμησαν στην Ελλάδα μέχρι και Μαορί από τη Νέα Ζηλανδία, την Πολυνησία και τα νησιά Κουκ, μαζί με Αυστραλούς, λευκούς Νεοζηλανδούς και Βρετανούς.

Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα. Να πούμε για τους τόσους και τόσους φιλέλληνες της Επανάστασης; Να θυμίσουμε ότι χωρίς τις ξένες δυνάμεις (και κυρίως εξαιτίας της πίεσης της φιλελληνικής κοινής γνώμης) η Επανάσταση του ’21 θα είχε σβήσει και Ελληνικό κράτος ίσως να μην υπήρχε ποτέ; Ή μήπως να πούμε για την μακρινή «μαύρη» Αϊτή, που ήταν το πρώτο κράτος το οποίο μας αναγνώρισε;

Προσπαθώ να σας καταλάβω, ειλικρινά. Θέλουμε οι «ξένοι» να εκτιμούν τον πολιτισμό μας, να μαθαίνουν τα γράμματά μας, να αναγνωρίζουν την αθάνατη λάμψη του Ελληνικού πνεύματος αρκεί να το κάνουν έξω από τη χώρα μας;

Μήπως το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» πρέπει λίγο να αναθεωρηθεί; Μήπως πρέπει να θεωρείται Έλληνας όποιος μεγαλώνει και σπουδάζει στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από το αν διακρίνεται στο NBA ή οπουδήποτε αλλού; Ή μήπως δεν έχουν ενσωματωθεί εκατομμύρια Έλληνες σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, οι οποίες δεν τους αντιμετωπίζουν (πια) ως εισβολείς και παρείσακτους; Υπερηφανευόμαστε για  τους Έλληνες της διασποράς που διαπρέπουν (και θεωρούνται στις χώρες τους ισότιμοι πολίτες), αλλά εδώ για κάποιον λόγο δεν μπορεί να διαπρέπει κανένας «ξένος». Μήπως τα θέλουμε όλα δικά μας;

Εάν δεν μπορούμε να τα δεχτούμε όλα αυτά, τότε ας αποφασίσουμε ότι δεν θέλουμε να είμαστε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα όπου ισχύει η ανεξιθρησκεία και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ας μην προσποιούμαστε ότι λέμε «ΝΑΙ» στην Ευρώπη, ενώ στην πραγματικότητα θέλουμε να είμαστε ένα κράτος σε απομόνωση, που ζει με το όραμα της φυλετικής και θρησκευτικής «καθαρότητας». Πρόβλημα σε μία χώρα μπορούν να προκαλέσουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που δεν αφομοιώνονται και δεν εκπαιδεύονται. Αυτοί που στοιβάζονται σε απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης επειδή εξυπηρετούνται έτσι οικονομικά συμφέροντα (ό,τι και να λέει η εκάστοτε κυβέρνηση, αλλάζει μόνο η ταμπέλα, η πολιτική ελάχιστα διαφέρει).

Οι οικογένειες που στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία θέλουν να ζήσουν και να γίνουν μέρος της κοινωνίας μας, όχι να μας «κατακτήσουν» ή να «μολύνουν» την φυλετική και θρησκευτική μας καθαρότητα. Προσέξτε το αυτό, γιατί είναι ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποιούσε ο Αδόλφος Χίτλερ την δεκαετία του ’30 για να μετατρέψει τη Γερμανία σε ναζιστικό κράτος. Τιμάμε αλήθεια έτσι την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου;

Και μιας και αναφέραμε τον Χίτλερ, ας δούμε τι δήλωσε γνωστός δημοκράτης Έλληνας πολιτικός για το συμβάν με τα κορίτσια.

Όλα αυτά εν μέσω διαφόρων κραυγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ένθερμους πατριώτες για αίμα, ξυλοδαρμούς, δημόσιους λιθοβολισμούς, βιασμούς και δεν ξέρω εγώ τι άλλο για τις κοπέλες αυτές που όπως φαίνεται δεν είναι καν μαθήτριες ή και αν είναι δεν αποτελούσαν στην πραγματικότητα κανονικό μέρος της παρέλασης. Αν ήταν μαθήτριες φυσικά θα μπορούσαν να αποβληθούν, για ασέβεια προς την παρέλαση, σίγουρα όχι να λιθοβοληθούν ή να λυντσαριστούν γιατί δεν βρισκόμαστε στη Σαουδική Αραβία, ας πούμε ένα τυχαίο παράδειγμα. Εάν δεν είναι μαθήτριες στην πραγματικότητα δεν παραβίασαν κανέναν απολύτως νόμο και άρα δεν μπορούν να τιμωρηθούν. Σε αντίθεση με απειλές κατά της σωματικής ακεραιότητας του οποιουδήποτε, φυσικά.

Το αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με τον σκοπό ή τον τρόπο της διαμαρτυρίας είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Εκεί έπεσαν στην παγίδα άτομα που ανήκουν σε όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς λέχθηκαν διάφορα για το σκετσάκι των Monty Python (Ministry of Silly Walks) που ήταν η έμπνευση για το δρώμενο. Στην πραγματικότητα το σκετς, παρά όσα αναφέρθηκαν, δεν προκύπτει από πουθενά ότι έχει σχέση με ΑΜΕΑ ή με ανάπηρους πολέμου του Α΄ Παγκοσμίου. Όπως με μεγάλο μέρος της σάτιρας της περίφημης ομάδας, σύμφωνα με τα ίδια τα μέλη της δεν υπάρχει κανένα απολύτως κρυφό νόημα, εκτός ίσως από την στηλίτευση της βρετανικής γραφειοκρατίας η οποία θα έβρισκε τρόπο να βάλει σε νόρμες και κατηγορίες ακόμα και το ηλίθιο περπάτημα, αν χρειαζόταν.

Το ζήτημα εν προκειμένω είναι η ίδια η μαθητική παρέλαση, ο σκοπός της οποίας είναι τουλάχιστον αμφισβητούμενος. Και ο λόγος βρίσκεται ακριβώς στη ρίζα του ίδιου του εορτασμού.

Όχι επειδή, όπως λένε πολλοί προοδευτικοί, η 28η Οκτωβρίου είναι η γιορτή της έναρξης του πολέμου (για την Ελλάδα) και άρα του πνεύματος του μιλιταρισμού, ενώ θα έπρεπε να γιορτάζουμε την απελευθέρωση ή το τέλος του πολέμου, όπως οι άλλες χώρες.

Ο λόγος που εορτάζουμε το «Όχι» (ή αν θέλετε το «Alor’s c’est la guerre») του Μεταξά είναι το ότι οι Έλληνες από κάθε πλευρά του πολιτικού φάσματος ενώθηκαν απέναντι σε έναν εισβολέα και τον απώθησαν, χαρίζοντας στους Συμμάχους την πρώτη νίκη κατά του Άξονα στον πόλεμο, μετά από αλλεπάλληλες συντριβές. Δυστυχώς, αυτά που επακολούθησαν, ειδικά μετά την απελευθέρωση δεν επέτρεψαν στην ηρωική αντίσταση των Ελλήνων κατά των δυνάμεων του Άξονα να λάβει την αναγνώριση που της άρμοζε. Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος πανηγύριζε το τέλος του πολέμου, στην Ελλάδα θρηνούσαμε ήδη τα πρώτα θύματα του Εμφυλίου. Ενώ σε άλλες χώρες οι συνεργάτες των Ναζί δικάστηκαν και καταδικάστηκαν, στην Ελλάδα ξεπλύθηκαν πολεμώντας κατά των κομμουνιστών και έγιναν μέρος του πολιτικού κατεστημένου.

Τίποτα από ό,τι ακολούθησε το έπος του ’40 λοιπόν δεν είναι κατάλληλο θέμα για εορτασμούς στην Ελλάδα. Προσφέρεται, όμως, για αντικειμενική ανάλυση και μελέτη. Το γεγονός ότι θάβουμε συστηματικά αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας, αγνοούμε ότι το καθεστώς του Μεταξά ήταν καθαρά φασιστικό και το ρόλο που αυτό έπαιξε στα γεγονότα που οδήγησαν στον Εμφύλιο δεν μπορεί πάρα να οδηγεί τους πιο σκεπτόμενους από εμάς στο να έχουν βάσιμες αμφιβολίες για το αν ο εξωραϊσμός της εθνικής επετείου εξυπηρετεί πραγματικά σε βάθος χρόνου όχι μόνο την ιστορική αλήθεια, αλλά και την ερμηνεία όλης της πορείας της Ελληνικής δημοκρατίας από τότε μέχρι σήμερα.

Το ότι το έπος της Αλβανίας και της Εθνικής Αντίστασης είναι αξιομνημόνευτα γεγονότα είναι αναμφισβήτητο. Το γεγονός ότι προσπαθούμε με γνώμονα αυτά να ξεχάσουμε και να θάψουμε όλα τα επακόλουθα δεν μας επιτρέπει, όμως, ούτε να καταλάβουμε το πώς φτάσαμε ως εδώ, ούτε να αξιολογήσουμε το πώς πρέπει να πορευτούμε στη συνέχεια. Και όσο κάθε χρόνο θα κουρδίζουμε τα παιδιά μας για να παρελαύνουν, θα τους κρύβουμε την Ιστορία και θα πιστεύουμε ότι όλα θα πάνε καλά, τόσο θα κάνουμε βήμα σημειωτόν και θα συζητάμε τα ίδια πράγματα.

 

Το Πρόβλημα (δεν είναι η Greta)

Δεν γράφω συχνά πια.

Δυσκολεύομαι.

Μου είναι δύσκολο να ασχοληθώ με τη πολιτική ή την κοινωνική επικαιρότητα, όταν γνωρίζω ότι το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα ως ανθρωπότητα αγνοείται από το μεγαλύτερο μέρος της. Είτε επειδή το ξέρουμε, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά για αυτό (έτσι πιστεύουμε τουλάχιστον) είτε γιατί ασχολούμαστε με ανοησίες είτε γιατί δεν πιστεύουμε καν στην ύπαρξή του. Το τρίτο είναι το χειρότερο. Για τα πρώτα δύο υπάρχει λύση, αρκεί λίγη ενημέρωση, φτάνει να θίξει κάποιος το θέμα σοβαρά, χρειάζεται μόνο να μας φωνάξει κάποιος στα μούτρα για να ξυπνήσουμε.

Αυτή τη στιγμή το ρόλο αυτό τον έχει αναλάβει η Greta (ή της έχει ανατεθεί, αν θέλετε, καμία σημασία δεν έχει αυτό).

Η Greta είναι ενοχλητική. Κάνει περίεργους μορφασμούς (σύνδρομο Asperger λέγεται, βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, ψάξτε το αν δεν το γνωρίζετε), μιλάει έντονα, δεν είναι «ένα ευτυχισμένο κορίτσι» που πάει στο σχολείο του, όπως θα έπρεπε. Όπως θα την ήθελε ο αγαπητός μας Donald Trump, που την ειρωνεύτηκε πρόσφατα (εκτός από το γκολφ, το αγαπημένο του σπορ είναι να ειρωνεύεται άτομα με ειδικές ανάγκες, άλλωστε).

She seems like a very happy young girl looking forward to a bright and wonderful future. So nice to see! https://t.co/1tQG6QcVKO

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) September 24, 2019

H Greta δεν έχει πολλούς λόγους να είναι ευτυχισμένη, παρόλο που, όπως η ίδια πρώτη παραδέχεται, ανήκει στους τυχερούς αυτού του κόσμου. Γιατί; Επειδή γνωρίζει ότι ο πολιτισμός μας έχει βάλει τον πλανήτη που τον φιλοξενεί σε μια πορεία που θα έχει πολύ άσχημη κατάληξη για το ανθρώπινο είδος, αλλά και για το μεγαλύτερο μέρος της χλωρίδας και της πανίδας που έχει την ατυχία να τον μοιράζεται με εμάς.

Και θα μας τα πει ένα κοριτσάκι, λένε πολλοί; Ναι, θα μας τα πει ένα κοριτσάκι.

Γιατί όσο χρόνια το 97% της επιστημονικής κοινότητας προσπαθεί με κάθε δυνατό τρόπο να μας εξηγήσει ότι έχουμε σοβαρό πρόβλημα, ότι αντιμετωπίζουμε μια κρίση τεραστίων διαστάσεων που απειλεί όχι «απλώς» να αλλάξει το κλίμα, αλλά να καταστήσει, τελικά, τον πλανήτη εντελώς ακατάλληλο για ανθρώπινη διαβίωση ως το τέλος του αιώνα, τους αγνοούσαμε. Όχι εσείς και εγώ προσωπικά, αλλά κυρίως οι ηγέτες στους οποίους απευθύνεται η Greta. Εσείς και εγώ όμως δεν απαιτήσαμε ποτέ από τους ηγέτες μας να μας πουν το πλάνο τους για το περιβάλλον. Αυτή είναι η δική μας ευθύνη.

«Πώς τολμάτε;»

Πώς τολμούν, αλήθεια, να αμφισβητούν την επιστήμη τον 21ο αιώνα για χάρη μιας αέναης οικονομικής «ανάπτυξης», η οποία δεν έχει πλέον καμία επαφή με την πραγματικότητα; Την ίδια στιγμή, βέβαια, που αν στριμωχτούν ψελλίζουν κάτι σε στυλ «η επιστήμη θα βρει τη λύση». Συνεχίζουμε την ίδια καταστροφική πορεία με την ιδέα ότι κάπου, κάπως θα εμφανιστεί ως δια μαγείας το ραβδί που θα εξαφανίσει τα αέρια του θερμοκηπίου με τα οποία γεμίζουμε κάθε χρόνο την ατμόσφαιρά μας.

Ναι, πρέπει να μας τα πει ένα κοριτσάκι, γιατί όσα χρόνια γίνονται εκκλήσεις από νησιά και πληθυσμούς που κινδυνεύουν άμεσα να χάσουν τα πάντα, εμείς κωφεύουμε. Γιατί είναι μακριά. Δεν ζούμε εκεί. Επειδή δεν προβάλλονται επαρκώς από τα μέσα. Ποιος θέλει να ακούσει για το Βανουάτου, που δεν ξέρουμε καλά-καλά που βρίσκεται στο χάρτη; Ίσως να ενδιαφερθούμε για αυτό, όταν ακούσουμε στις ειδήσεις ότι το νησί χάθηκε κάτω από τον ωκεανό. Προτού φτάσουμε εκεί, ωστόσο, η μικροσκοπική αυτή χώρα θα έχει χτυπηθεί ανελέητα από τυφώνες, όπως αυτός που ισοπέδωσε πρόσφατα τα νησιά Άμπακο στις Μπαχάμες.

Καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει, οι τροπικές καταιγίδες γίνονται όλο και πιο ισχυρές, ενώ πραγματικά ακραία καιρικά φαινόμενα φτάνουν πλέον έως και τη μέχρι πρότινος ήρεμη Μεσόγειο. Οι βροχοπτώσεις μειώνονται και οι πυρκαγιές αυξάνονται γεωμετρικά, ακόμα και σε περιοχές που κάποτε ήταν άγνωστες, όπως η Σιβηρία. Οι φετινές πυρκαγιές κάλυψαν εκεί μια έκταση σχεδόν ίση με το Βέλγιο. Η κατάσταση στον Αμαζόνιο είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια, ωστόσο ούτε καν οι συνεχείς εκκλήσεις για την ανάγκη προστασίας του οξυγόνου του πλανήτη και της βλάστησης που απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα δεν ήταν ικανές να ανακόψουν την πορεία αποψίλωσης των τροπικών δασών. Η κυβέρνηση του ακροδεξιού Μπολσονάρου έκανε συλλήψεις και επέβαλε πρόστιμα για το θεαθήναι, ωστόσο αυτά δεν θα φέρουν πίσω τις καμμένες εκτάσεις και τον μεγαλύτερο πνεύμονα της Γης ο οποίος συνεχώς συρρικνώνεται.

«Είναι όλα λάθος,» λέει η Greta. «Δεν θα έπρεπε καν να είμαι εδώ».

Σε έναν ιδανικό κόσμο, η Greta όντως δεν θα είχε καμιά δουλειά στα Ηνωμένα Έθνη. Τη λύση των προβλημάτων της ανθρωπότητας θα είχαν αναλάβει οι φωτισμένοι μας ηγέτες, οι οποίοι θα έπαιρναν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία και ευημερία της ανθρωπότητας. ΌΛΗΣ της άνθρωπότητας, όχι μόνο του 1% που διαθέτει τον πλούτο και τα μέσα να γλυτώσει από τις περισσότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, τη στιγμή που ο υπόλοιπος πλανήτης είτε θα φλέγεται είτε θα πνίγεται είτε θα λιμοκτονεί.

Αντ’ αυτού, ο ηγέτης της ισχυρότερης χώρας της Γης έχει βαλθεί από την αρχή της θητείας του να ανακαλέσει κυριολεκτικά κάθε μέτρο προστασίας του περιβάλλοντος χωρίς εξαίρεση, ενώ ασφαλώς αρνείται την ύπαρξη της κλιματικής κρίσης και δεν δέχεται να λάβει καμία απολύτως δέσμευση για την καταπολέμησή της. Και γιατί να το κάνει; Οι οικονομικοί δείκτες της Αμερικής ευημερούν, λένε τα στοιχεία σήμερα.

Το κλίμα, όμως, δεν ενδιαφέρεται καθόλου ούτε για την οικονομία μας, ούτε για την πολιτική. Οι προβλέψεις είναι ξεκάθαρες:

Έχουμε 11 χρόνια για να περιορίσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Έναν χρόνο μετά από τις επιστημονικές εκθέσεις που μας έδωσαν τη διορία των 12 ετών δεν έχει γίνει κανένα ουσιαστικό βήμα. Υπάρχουν δεσμεύσεις, υποσχέσεις, σχέδια, αλλά τίποτα χειροπιαστό. Τα στοιχεία, ωστόσο, είναι αμείλικτα: αν η θερμοκρασία ανέβει έστω και 2 βαθμούς Κελσίου, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά. Πλημμύρες, καύσωνες, τυφώνες, πυρκαγιές, μαζική εξαφάνιση ειδών, καταστροφή καλλιεργειών, τεράστια προσφυγικά κύμματα, υποσιτισμός, λειψυδρία. Η αποσταθεροποίηση ολόκληρων χωρών αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε συγκρούσεις, όχι πλέον για το πετρέλαιο, αλλά κυρίως για καλλιεργήσιμη γη και νερό.

Ακούγεται καταστροφολογικό; Ναι, αλλά δεν είναι σενάριο. Μακάρι να ήταν. Είναι επιστημονικές προβλέψεις και μάλιστα συντηρητικές. Βασίζονται στους ρυθμούς παραγωγής των αερίων του θερμοκηπίου όπως έχουν σήμερα. Δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε τα αποτελέσματα των πυρκαγιών, ούτε πιθανόν απρόβλεπτες συνέπειες, όπως την πιθανή απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων μεθανίου από το βυθό των ωκεανών μας.

Ας το πούμε άλλη μία φορα: έχουμε 11 χρόνια για να μειώσουμε κατά δύο τρίτα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμα και αν μηδενίζαμε τις εκπομπές αύριο και πάλι θα συνεχιζόταν η αύξηση για κάποια χρόνια, με τις αντίστοιχες συνέπειες, μέχρι το σύστημα να αρχίσει να έρχεται και πάλι σε ισορροπία. Καταλαβαίνουμε, ωστόσο, ότι αυτό είναι αδύνατο να συμβεί.

Ναι, η Greta είναι ενοχλητική γιατί μας λέει πράγματα που μας έχουν πει πολλοί άλλοι εδώ και τριάντα χρόνια, αλλά τα συμφέροντα που θίγονται από τις προειδοποιήσεις αυτές είναι τεράστια (όχι φανταστικά σαν τον αγαπημένο μπαμπούλα Σόρος) με αποτέλεσμα η απαραίτητη ενημέρωση των πολιτών να εμποδίζεται συστηματικά. Θέλετε ένα παράδειγμα; Ψάξτε να δείτε ποιοι είναι οι αδελφοί Koch και ποιος ο ρόλος τους στην ενεργειακή πολιτική του Trump.

Ναι, υπάρχουν συμφέροντα πίσω από την προώθηση της Greta στα media. Δυστυχώς, σε έναν ιδανικό κόσμο δε θα χρειάζονταν συμφέροντα για να στηρίξουν το αυτονόητο, αλλά έτσι λειτουργεί ο καπιταλισμός. Οι οικολόγοι καταβάλλουν προσπάθειες να κάνουν τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια οικονομικά συμφέρουσα, καθώς γνωρίζουν ότι αλλιώς τίποτα δεν θα αλλάξει μέχρι να είναι πολύ αργά.

Αυτή είναι η πραγματικότητα. Διεξάγεται ένας πόλεμος για το μέλλον της ανθρωπότητας και του πλανήτη μας και πρέπει να επιλέξουμε πλευρά. Δεν υπάρχει ουδετερότητα εδώ. Δεν υπάρχει περιθώριο να χαθεί άλλος χρόνος. Το πρόσωπο της μίας πλευράς είναι ο Donald Trump και της άλλης είναι πλέον η Greta. Κανένας από τους δύο δεν είναι υπεύθυνος για τις πολιτικές που υποστηρίζουν. Είναι απλά τα πρόσωπα που έχουν επιλεγεί από τα αντίστοιχα λόμπι. Και πλέον έχει έρθει η ώρα να διαλέξετε πλευρά.

Σταματήστε για λίγο να μιλάτε, σας παρακαλώ. Σταματήστε να κρίνετε από τον καναπέ σας και ακούστε προσεκτικά τι λέει αυτό το κορίτσι. Ασχέτως από τον τρόπο της, αν σας αρέσει ή όχι, ασχέτως από το ποιοι την έστειλαν στον ΟΗΕ να μιλήσει. Ακούστε για λίγο απλώς τι λέει και αν διαφωνείτε, είστε ελεύθεροι να επιλέξετε την πλευρά του πλανητάρχη μας (και τις συνέπειες που θα έχει η πορεία αυτή). Κάντε την έρευνά σας, δείτε τα πραγματικά στοιχεία -όχι συνομωσιολογίες, αλλά τα πραγματικά πορίσματα της επιστήμης- και αποφασίστε.

Ο χρόνος μας τελειώνει.

«Ανεξάρτητα από το πόσο πολιτικό είναι το υπόβαθρο αυτής της κρίσης, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συνεχιστεί σαν κομματική πολιτική συζήτηση. Η κλιματική και οικολογική κρίση είναι υπεράνω των πολιτικών κομμάτων. Και ο κύριος εχθρός μας δεν είναι οι πολιτικοί αντίπαλοι. Ο εχθρός μας είναι οι δυνάμεις της φύσης και δεν μπορούμε να κάνουμε συμφωνίες με αυτές τις αχαλίνωτες δυνάμεις.»

«Όπου και αν πηγαίνω ακούω διάφορα παραμύθια. Επιχειρηματίες και στελέχη κομμάτων μάς λένε ιστορίες για το πόσο καλά θα πάνε τα πράγματα, για το πόσο εύκολα θα λύσουμε τα προβλήματά μας. Ιστορίες για να πέφτουμε ήσυχοι για ύπνο. Το πραγματικό μας όμως πρόβλημα δεν είναι ότι δεν μπορούμε να κάνουμε όνειρα για ένα καλύτερο αύριο. Το πρόβλημά μας είναι πως πρέπει να ξυπνήσουμε, και γρήγορα. Πρέπει να ξυπνήσουμε και να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα και την ίδια την επιστήμη. Και η επιστήμη λέει για τα ανθρώπινα βάσανα που θα επιδεινωθούν αν δεν αποφασίσουμε να δράσουμε τώρα. Αυτή είναι η μεγαλύτερη κρίση με την οποία έχει βρεθεί αντιμέτωπη η ανθρωπότητα.»

Η Greta δεν εκπροσωπεί την Greta, ούτε μόνο τα παιδιά της Σουηδίας ή της Ευρώπης. Η Greta συμβολίζει μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων που θα κληρονομήσουν έναν πλανήτη ο οποίος δεν θα τους θέλει πια. Η Greta μιλάει για τα παιδιά μας και όλα τα παιδιά που δεν έχουν φωνή, αυτά που ζουν στην αθλιότητα και όταν τα χτυπήσουν οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης θα πεθάνουν. Δεν θα στεναχωρηθούν, δεν θα χάσουν λίγες ώρες μαθήματος την εβδομάδα. Θα πεθάνουν απλά. Θα πνιγούν, θα καούν, θα λιμοκτονήσουν ή θα χαθούν σε έναν από τους πολέμους που θα ακολουθήσουν.

Μπορούμε να τα ξεχάσουμε σήμερα και να τα θρηνήσουμε αύριο κάνοντας ένα «like» στα κοινωνικά δίκτυα ή μπορούμε να αλλάξουμε σήμερα ό,τι περνά από το χέρι μας. Αρκεί για πέντε λεπτά να ακούσουμε.

Το πρόβλημα δεν είναι η Greta και η κάθε Greta. Το πρόβλημα είμαστε εμείς.

Η Μαύρη Τρύπα είναι μια εικόνα για το μέλλον μας

Μια ομάδα επιστημόνων αποκάλυψε χθες για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας τη φωτογραφία ενός από τα πλέον μυστηριώδη ουράνια σώματα. Της περίφημης μαύρης τρύπας.

Φωτογραφίζοντας το αόρατο

Σε αυτό το φωτεινό, θολό «κουλούρι» δεν φαίνεται κάτι το αξιοσημείωτο. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που έχουμε μια εικόνα μαύρης τρύπας, μια πραγματική εικόνα, όχι κάποια καλλιτεχνική αναπαράσταση ή κάποια κινηματογραφική απεικόνιση, όπως εκείνη του Gargantua στο εκπληκτικό Interstellar του Nolan, η οποία όμως τελικά δεν απείχε πολύ από την πραγματικότητα.

Μιλάμε για την φωτογραφία ενός φαινομένου το οποίο πριν κάποια χρόνια φανταζόμασταν ότι δεν θα ήταν καν ορατό, καθώς η βαρύτητα της μαύρης τρύπας είναι τόσο ισχυρή που απορροφά τα πάντα – ακόμα και το φως. Η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα που αποτελεί την καρδιά του γαλαξία Messier 87 βρίσκεται σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: πρώτον, ακόμα και αν είχαμε τρόπο να πετύχουμε κάτι που πρακτικά σήμερα θεωρείται αδύνατον να επιτευχθεί με μηχανικά μέσα, δηλαδή να ταξιδέψουμε με την ταχύτητα του φωτός, τότε θα χρειαζόμασταν 55 εκατομμύρια χρόνια για να φτάσουμε στο Messier 87.

Δεύτερον, η εικόνα που καταφέραμε να τραβήξουμε από το μακρινό γαλαξία είναι εκείνη που αυτός είχε πριν από 55 εκατομμύρια χρόνια. Η Γη βρισκόταν στην αρχή του Ηώκαινου, τα αέρια του θερμοκηπίου αυξάνονταν και υπήρχε πολύ λίγος πάγος. Οι δεινόσαυροι είχαν εξαφανιστεί πριν από 11 εκατομμύρια χρόνια και τα θηλαστικά μόλις άρχιζαν να κυριαρχούν. Το ανθρώπινο είδος δεν υπήρχε καν ούτε σαν ιδέα στον πλανήτη.

Όλα αυτά σίγουρα δημιουργούν κάποιες ενδιαφέρουσες σκέψεις.

Κάποιοι μπορεί να απορρίψουν αυτό το μεγάλο επιστημονικό επίτευγμα, καθώς δεν έχει ούτε κάποιον άμεσο αντίκτυπο στα προβλήματά μας ως ανθρωπότητα, αλλά ούτε και μας λέει κάτι νέο: πρόκειται ουσιαστικά για μια τρανή επαλήθευση των προβλέψεων του Einstein, ο οποίος καθισμένος σε ένα γραφείο πριν από εκατό χρόνια περιέγραψε αυτό ακριβώς που βλέπουμε σήμερα. Την εποχή εκείνη δεν ήταν λίγοι οι επιστήμονες που απέρριπταν εντελώς την «αλλόκοτη» θεωρία της Σχετικότητας του Einstein και ορισμένοι, μάλιστα, συνέχιζαν να αμφισβητούν την ύπαρξη μαύρων τρυπών μέχρι να προκύψουν τα πρώτα πειραματικά δεδομένα που την επιβεβαίωναν.

Ξεχάστε τους επιστήμονες. Το θέμα είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις τότε, ώστε ο Einstein να γράψει σε έναν φίλο του:

«Ο κόσμος αυτός είναι ένα περίεργο τρελοκομείο. Αμαξάδες και σερβιτόροι διαφωνούν για το αν η θεωρία της σχετικότητας είναι σωστή ή όχι. Οι πεποιθήσεις στο ζήτημα αυτό εξαρτώνται από τις πολιτικές θέσεις του καθενός.»

Σας θυμίζει κάτι; Σήμερα έχει αναχθεί σε πολιτικό ζήτημα όχι κάποια πρωτοποριακή για την εποχή της θεωρία, αλλά η κλιματική κρίση, την οποία αποδέχεται και επιβεβαιώνει η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων πάνω στον πλανήτη. Αυτό δεν σταματά ορισμένους να την αμφισβητούν, για καθαρά πολιτικούς και οικονομικούς λόγους.

Ωστόσο, όπως θα έπρεπε να καταλαβαίνουμε, οι φυσικοί νόμοι δεν ενδιαφέρονται καθόλου ούτε για την πολιτική, ούτε για την οικονομία.

Ο Einstein (και μαζί με αυτόν ο Hawking και αρκετοί άλλοι) είχε δίκιο.

Ας επανέλθουμε, όμως, στο επίτευγμα του Event Horizon Telescope, το οποίο είναι ένα «τηλεσκόπιο» στο μέγεθος του πλανήτη: στην πραγματικότητα, οκτώ ραδιοτηλεσκόπια σε τέσσερις ηπείρους συνδύασαν τις δυνάμεις τους επί δύο χρόνια συνολικά για να μας δώσουν αυτό το αποτέλεσμα.

Η συστοιχία Atacama Large Millimeter Array που βρίσκεται στη Χιλή. Y. Beletsky (LCO)/ESO

Ακόμα και ο όρος «τηλεσκόπιο» μπορεί να είναι παραπλανητικός για εμάς, καθώς συχνά πρόκειται για ολόκληρες συστοιχίες, όπως το Atacama Large Millimeter Array παραπάνω.

Και τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι το επίτευγμα αυτό θα ήταν αδύνατο χωρίς τη σύμπραξη 200 επιστημόνων από όλο τον κόσμο, από 13 διαφορετικά ιδρύματα, τους υπερυπολογιστές του ινστιτούτου Max Planck στη Γερμανία και του MIT στις ΗΠΑ και χρηματοδότηση από Αμερική, Ευρώπη και Ασία. Καμία χώρα από μόνη της, όσο προηγμένη και αν είναι, δεν θα μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε ένα σταυροδρόμι. Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει η ανθρωπότητα να πετύχει σημαντικά πραγματα, αλλά και για να εξασφαλίσει την ίδια της την επιβίωση, αντιμετωπίζοντας τα κρίσιμα προβλήματα που τη θέτουν σε άμεσο κίνδυνο είναι η συνεργασία. Αυτό γίνεται ακόμα πιο αντιληπτό, αν αναλογιστούμε ότι οποιοδήποτε επιστημονικό επίτευγμα δεν σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την ανάπτυξη κάποιου νέου οπλικού συστήματος, αποτελεί πλέον σε κάποιο βαθμό αποτέλεσμα διεθνούς σύμπραξης.

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι αστροναύτες που βρίσκονται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό προέρχονται από την Αμερική, τη Ρωσία και τον Καναδά. Ταυτόχρονα, Αμερική και Ρωσία έχουν εισέλθει σχεδόν σε μια νέα ψυχροπολεμική περίοδο. Η Αμερική πρόσφατα αποσύρθηκε από τη συμφωνία για την απαγόρευση της εγκατάστασης πυραύλων μικρού και μέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη.

Η Ρωσία πρόσφατα αποκάλυψε ότι έχει σχεδιάσει ένα νέο όπλο μαζικής καταστροφής, μια «βρώμικη» τορπίλη, η οποία έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ένα ραδιενεργό τσουνάμι που θα μπορούσε να καταστήσει ολόκληρη την ακτογραμμή των ΗΠΑ μη κατοικίσιμη επί δεκαετίες.

Ακόμα και στο χείλος της απόλυτης εξαφάνισης στο σκοτάδι, υπάρχει ένα στεφάνι από φως: καθώς η ύλη έλκεται στην τεράστια βαρυτική δίνη μιας μαύρης τρύπας, τα σωματίδια που την αποτελούν επιταχύνουν στην ταχύτητα του φωτός, θερμαίνονται σε εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου και σχηματίζουν ένα φωτεινό δίσκο προσαύξησης.

Κάτι σαν φωτοστέφανο. Ή φάρο που προειδοποιεί για τον κίνδυνο που κρύβεται μετά το φωτεινό αυτό σύνορο.

Είναι στο χέρι μας, συλλογικά, να επιλέξουμε να αντισταθούμε στην έλξη που οδηγεί στον αφανισμό και να επιτύχουμε σαν ανθρωπότητα αδιανόητα πράγματα. Ή να εξαφανιστούμε χωρίς ίχνος.

Η διάσημη φράση που αποδίδεται στον μεγάλο επιστήμονα «Δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία» μάλλον δεν ειπώθηκε ποτέ από εκείνον.

Όπως και να έχει, ας μην την επαληθεύσουμε.

 

Το επίμονο ψέμα

«Αν επαναλάβεις ένα ψέμα αρκετές φορές, τότε γίνεται αλήθεια.»

Το διάσημο αυτό απόφθεγμα είναι -τι ειρωνεία- και αυτό προϊόν ψέματος: αποδίδεται εσφαλμένα στο διαβόητο Joseph Goebbels, υπουργό προπαγάνδας του Γ’ Ράιχ. Στην ουσία αποτελεί μια ελεύθερη απόδοση της ιδέας του Μεγάλου Ψέματος, όπως την εξέθεσε ο Αδόλφος Χίτλερ στο βιβλίο ο Αγών μου. Ο ίδιος απέδιδε το Μεγάλο Ψέμα στους Εβραίους, ενώ στην πραγματικότητα περιέγραφε ακριβώς την τακτική που ακολούθησαν οι Ναζί για να τους δαιμονοποιήσουν και να τους οδηγήσουν αρχικά στο περιθώριο και στη συνέχεια στο κρεματόριο.

Όπως και να έχει, το απόφευγμα ισχύει. Θέλετε ένα παράδειγμα; Κάθε χρόνο στη χώρα μας τέτοιες μέρες ακούμε τα ίδια: δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο.

Φέτος την τιμή είχε ο βουλευτής της Χρυσής Αυγής κ. Λαγός:

Ο κ. Λαγός φυσικά χρησιμοποιεί μια άλλη προσφιλή τακτική προπαγάνδας: κρύβει το ψέμα μέσα σε μια αλήθεια. Όπως είπε δεν υπήρξε νεκρός μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου, πράγμα που ισχύει. Όπως τουλάχιστον καταγράφεται και στο πόρισμα της πιο έγκυρης μέχρι σήμερα έρευνας πάνω στο θέμα, εκείνης του κ. Λεωνίδα Καλλιβρετάκη που δημοσιεύτηκε το 2004, οι 23 επιβεβαιωμένοι νεκροί των γεγονότων του Πολυτεχνείου δέχθηκαν πυρά ή επιθέσεις από τις 16-18/11/1973 και είτε πέθαναν ακαριαία, είτε έως και τον Δεκέμβριο του 1973 σε κάποιο νοσοκομείο. Ο 24ος δεν είναι εξακριβωμένο αν σκοτώθηκε στην Αθήνα ή στην ταυτόχρονη κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών. Και ο κατάλογος αυτός δεν είναι απαραίτητα πλήρης γιατί όπως γνωρίζουμε η αλήθεια και ένα δικτατορικό καθεστώς δεν έχουν τις καλύτερες σχέσεις.

Κατά μία έννοια, λοιπόν, ο κ. Λαγός έχει δίκιο. Δεν σκοτώθηκε κανείς μέσα στο Πολυτεχνείο. Οι νεκροί δεν ήταν καν απαραίτητα φοιτητές. Κάποιοι ήταν απλοί άνθρωποι που εξέφρασαν την συμπαράστασή τους στους καταληψίες, άλλοι απλώς παρακολουθούσαν τα γεγονότα από κάποια ταράτσα ή μπαλκόνι. Αυτό που δεν μας εξηγούν οι νοσταλγοί και απολογητές της Χούντας όλα αυτά τα χρόνια είναι το τι σημασία έχει πού σκοτώθηκαν οι άνθρωποι αυτοί. Σημασία έχει το ότι άρματα μάχης, ακροβολιστές και ένοπλοι στρατιώτες και αστυνομικοί έσπειραν το θάνατο επί τρεις ημέρες, προκειμένου να καταστείλουν μια ειρηνική διαμαρτυρία κατά του φασισμού.

Ακόμα κι αν δεν είχε σκοτωθεί κανείς, ακόμα κι αν είχαν «απλά» συρθεί στα υπόγεια της ΕΑΤ-ΕΣΑ για να «ανακριθούν» από την Αστυνομία με τους γνωστούς σε όλους μας τρόπους, θα ήταν άραγε αυτό άλλοθι για τη Δικτατορία; Βέβαια, οι νεκροί δεν συγκαλύπτονται το ίδιο εύκολα. Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι ακόμα και το 2018, 45 χρόνια μετά τα μοιραία γεγονότα, συζητάμε ακόμα το θέμα αυτό, αποδεικνύει ένα πράγμα: δε θα πάψουν ποτέ.

Δε θα πάψουν ποτέ να επαναλαμβάνουν το ψέμα. Θα το επαναλαμβάνουν μέχρι να το πιστέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι. Μέχρι να μην υπάρχει πια κανείς που να ενδιαφέρεται να ψάξει την αλήθεια. Και τότε το ψέμα τους αυτομάτως θα μετατραπεί σε Ιστορία.

Κάθε χρόνος που περνά μας απομακρύνει από τα γεγονότα. Η στεγνή, μονότονη επανάληψη των ίδιων επίσημων τελετών μάς κάνει αδιάφορους. Τα ντοκουμέντα ξεθωριάζουν και φαίνονται ανούσια και βαρετά μπροστά στα καθημερινά προβλήματα, μπροστά στην αποτυχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, μπροστά στην εξαργύρωση του αντιδικτατορικού αγώνα από ορισμένους σε αστραφτερό πολιτικό κεφάλαιο, το οποίο βούτηξε μοιραία στη λάσπη και έχασε κάθε αξία.

Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν έχει πραγματικά σημασία. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε, κάθε χρόνο, κάθε μέρα αν γίνεται, είναι ότι πολλοί αθώοι άνθρωποι έδωσαν κάποτε το αίμα τους, όπως έχει γίνει πολλές φορές μέσα στην Ιστορία, ώστε να μπορούμε εμείς σήμερα να εκφραζόμαστε και να ζούμε ελεύθεροι. Κατά το δυνατόν.

Ειδικά αυτή τη στιγμή, στην οποία ο ολοκληρωτισμός βρίσκεται σε άνοδο παγκοσμίως, πρέπει να θυμόμαστε ποια είναι η αλήθεια και ποιο είναι το μεγάλο, επίμονο ψέμα. Και ποιοι είναι αυτοί που το επαναλαμβάνουν.

Όπως κάποτε ο κ. Γεωργιάδης, όταν δεν είχε λόγους να κρύβεται.