Η φετινή χρονιά έφερε μαζί της ασύλληπτες καταστάσεις, τις οποίες μπορεί οι ειδικοί να είχαν προβλέψει, αλλά οι περισσότεροι από εμάς ούτε καν τις φαντάζονταν. Μήπως, όμως, το τέλος της χρονιάς αποδειχθεί ακόμα πιο δραματικό; Το δεύτερο θέμα που κυριαρχεί στις ειδήσεις αυτές τις μέρες, μετά τον νέο κορονοϊό είναι η κοινωνική αναταραχή που επικρατεί στις ΗΠΑ, σε συνδυασμό και με την επερχόμενη, κρίσιμη, εκλογική αναμέτρηση.
Όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουμε ποιος είναι ο Donald Trump. Καταλαβαίνουμε, όμως, πραγματικά πόσο επικίνδυνος είναι; Ας το πούμε απλά: οι ΗΠΑ βρίσκονται αυτή τη στιγμή ένα βήμα πριν τον γκρεμό.
Στην πραγματικότητα η εκλογή του Trump δεν είναι, όπως θα θέλαμε να πιστεύουμε, απλώς προϊόν ανοησίας του πολιτικού συστήματος ή ενεργούς εμπλοκής των Ρώσων στις εκλογές μέσω των κοινωνικών δικτύων (χωρίς να αγνοούμε τον ρόλο των παραγόντων αυτών).
Αυτό που βλέπουμε να εκτυλίσσεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια είναι το αποτέλεσμα μιας αργής πτώσης που ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του ’70, οπότε η μεταπολεμική ευμάρεια και αχαλίνωτη ανάπτυξη άρχισαν να φρενάρουν και το, ασταμάτητο ως τότε, άρμα του «αμερικάνικου ονείρου» κόλλησε σε έναν βάλτο από τον οποίο δεν κατάφερε να βγει ποτέ. Η ιδέα που έχουμε για την Αμερική αντικατοπτρίζει εκείνη της νικήτριας του Ψυχρού Πολέμου, της στρατιωτικής υπερδύναμης, της στιβαρής δημοκρατίας και του ισχυρού δολαρίου.
Ωστόσο, αυτή η εικόνα είναι μαγική.
Μπορεί στα χαρτιά οι ΗΠΑ να είναι μια οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη, αλλά στο εσωτερικό της είναι μια κοινωνία σε αποσύνθεση. Αυτό απέδειξε η εκλογή ενός Προέδρου ο οποίος κάνει συνεχώς τον υπόλοιπο πλανήτη (εκτός από ομοϊδεάτες του Trump τύπου Μπολσονάρου) να απορεί πραγματικά και να προβληματίζεται, όχι μόνο για το μέλλον των ΗΠΑ, αλλά και για εκείνο του πολιτισμού μας γενικότερα, σε βάθος χρόνου. Αν η κυρίαρχη δημοκρατία του πλανήτη κινδυνεύει από έναν αποτυχημένο επιχειρηματία που έγινε τηλεπερσόνα, τι μας λέει αυτό για τις υπόλοιπες;
Η Αμερική έχει, βέβαια, αρκετές ιδιαιτερότητες που δεν ισχύουν στην Ευρώπη. Τα άλυτα (ειδικά σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ) φυλετικά θέματα, η κατάρρευση του κοινωνικού ιστού, η πτώση του προσδόκιμου ζωής, η προβληματική λειτουργία του εκλογικού συστήματος είναι συμπτώματα που εμφανίζονται κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά κάποια άλλα, όπως η αυτοκαταστροφική αποκοπή του καπιταλισμού από την πραγματικότητα (βλ. περιβάλλον), αλλά και από το συμφέρον και τις προοπτικές του μέσου ανθρώπου (όποιου κατ’ ουσίαν δεν ανήκει στο λεγόμενο 1%) αποτελούν ευρύτερα συμπτώματα, τα οποία αποκαλύπτονται σε όλο τους το μεγαλείο από καταστάσεις όπως αυτή της τρέχουσας πανδημίας.
Η προεδρία του Trump βελτίωσε την εικόνα του χρηματιστηρίου, το οποίο ανεξήγητα συνεχίζει να ανεβαίνει, αλλά στην πραγματικότητα δεν έκανε τίποτα για να λύσει το πρόβλημα του μέσου Αμερικάνου και είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι το σκηνικό αυτό θα ανατραπεί θετικά σε μια δεύτερη θητεία. Παρόλα αυτά, παρά την παταγώδη αποτυχία της κυβέρνησης Trump να χειριστεί την κρίση της πανδημίας, παρά τις συνεχιζόμενες διαδηλώσεις υπέρ του κινήματος Black Lives Matter, παρόλο που η αστυνομική βία αν μη τι άλλο φαίνεται να εντείνεται και παρά τις δημοσκοπήσεις που δίνουν καθαρό προβάδισμα στον Joe Biden, ο Trump κατά καιρούς φαίνεται να κλείνει την ψαλίδα.
Όχι πως οι δημοσκοπήσεις είναι λόγος εφησυχασμού. Είναι γνωστό ότι πολλοί ψηφοφόροι δεν δηλώνουν στα polls αυτό που ψηφίζουν στην πραγματικότητα και αυτό αποδείχθηκε περίτρανα στις προηγούμενες εκλογές.
Να το επαναλάβουμε για να το χωνέψουμε. Ο κατά τεκμήριο χειρότερος Πρόεδρος στην ιστορία της Αμερικής στις αρχές του μήνα ανέβαινε στις δημοσκοπήσεις εν μέσω της σοβαρότερης κρίσης που έχει αντιμετωπίσει η χώρα του σε καιρό ειρήνης, για το ήμισυ της οποίας κρίσης ευθύνεται άμεσα ο ίδιος. Πώς είναι δυνατόν;
Η απάντηση είναι σχετικά απλή: δείτε πως χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί το Twitter. «Αυτό μόνο;», θα απορήσετε. Φυσικά και όχι. Αναφέραμε εν συντομία κάποιες από τις συνθήκες που επέτρεψαν στο αβγό του φιδιού να εκκολαφθεί στις ΗΠΑ. Όσον αφορά, όμως, τη στρατηγική του ίδιου του Trump, η χρήση του Twitter παίζει βασικό ρόλο στην προώθηση του προφίλ του και δείχνει τις βασικές τεχνικές επικοινωνίας που χρησιμοποιεί. Ο Trump βομβαρδίζει ακατάπαυστα την υφήλιο με άθλια, τραγελαφικά ή ακατανόητα tweets εδώ και χρόνια. Συνεχίζει να το κάνει παρά τον περίγελο, τα ειρωνικά σχόλια, τις εύστοχες και τις υβριστικές απαντήσεις. Γιατί;
«Επειδή είναι ηλίθιος,» είναι η αντανακλαστική μας απάντηση. Είναι όντως;
Γιατί ο Πρόεδρος των ΗΠΑ καλεί μέσω Twitter δημάρχους να σταματήσουν τις αναταραχές στην πόλη τους, γιατί κατηγορεί τον Obama ότι δεν είναι Αμερικανός, γιατί στηρίζει τους συνομωσιολόγους του λεγόμενου QAnon, γιατί αποκαλεί την ασθένεια COVID-19 «κινεζικό ιό», γιατί ζητά παρέμβαση της εθνοφρουράς κατά των διαδηλωτών του BLM και γενικότερα γιατί διασπείρει ανοησίες, παραινέσεις και ψέμματα κάθε είδους;
Πρώτον, γιατί θέλει οι αντίπαλοί του να μην τον παίρνουν στα σοβαρά, ό,τι και να πει, όσο εξωφρενικό και απαράδεκτο κι αν είναι αυτό. Αν ένας Πρόεδρος θέλει πραγματικά να δώσει μια εντολή ή να κάνει μια σύσταση, προφανώς δεν θα την κάνει δημόσια, στα κοινωνικά δίκτυα. Άρα, λοιπόν, ο σκοπός είναι η δημιουργία εντυπώσεων: από τη μία ανικανότητας και ανεπάρκειας του ιδίου στους αντιπάλους του και από την άλλη ανεπάρκειας ή ανυπακοής από πλευράς του «κακού» συστήματος στους οπαδούς του.
Δεύτερον, επειδή θέλει οι οπαδοί του, οι οποίοι φυσικά γίνονται επίσης στόχος και περίγελος των πιο σκεπτόμενων θαμώνων του Internet λόγω των απόψεών τους, να νιώθουν κοντά με εκείνον.
Τρίτον, (και αυτό συνδέεται άμεσα με το προηγούμενο) επειδή παρουσιάζει τον εαυτό του ως θύμα. Νιώθει κανείς ωραία αν μπορεί να «κράξει» τον Πρόεδρό του μέσω Twitter και να ξεσκεπάσει τα παιδαριώδη ψέμματα του. Τι καταφέρνει, όμως, πέρα από το να συσπειρώσει τη βάση των φανατικών του; Το αφήγημα είναι απλό και δοκιμασμένο.
Ο Trump θέλει, αλλά δεν μπορεί. O Trump μιλά, αλλά τον αγνοούν. Ο Trump ξέρει τι πρέπει να γίνει, αλλά δεν τον αφήνουν. Ο Trump δεν φταίει.
Ο Trump παλεύει με το σύστημα.
Να πώς πείθεται ο μέσος, αδαής, φτωχός Αμερικάνος ότι ο εκατομμυριούχος Trump του glamour και των αποτυχημένων επιχειρήσεων είναι ένας από αυτούς. Ότι πολεμά «τα συμφέροντα» ενώ στην ουσία προωθείται από τα χειρότερα εξ’ αυτών.
Οι Δημοσιογράφοι διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις. Οι Μεξικάνοι εισβάλλουν στα σύνορά μας. Οι Κινέζοι μάς στέλνουν τους ιούς τους. Οι Δημοκρατικοί κακοποιούν τα παιδιά μας. Οι Μαύροι απειλούν τα δικαιώματά μας. Ο Trump προσπαθεί να τα βάλει με όλους αυτούς, αλλά είναι πολλοί.
Ο Trump θέλει τη βοήθειά μας.
Κάπως έτσι καταλήγει ένα 17χρονο παιδί να πυροβολεί τρεις ανθρώπους με ημιαυτόματο όπλο, σκοτώνοντας δύο από αυτούς, βάφοντας με αίμα άλλη μια διαδήλωση που ξεκίνησε ειρηνικά, αυτή τη φορά στο Wisconsin.
Ο Kyle Rittenhouse από το Illinois δεν είναι Breivik, δεν είναι κάποιος συνειδητοποιημένος τρομοκράτης με πολυσέλιδο μανιφέστο και συγκεκριμένη κοσμοθεωρία. O Kyle είναι, όπως φαίνεται, ένα παιδί περιορισμένης αντίληψης που προσπάθησε να καταταγεί στους πεζοναύτες, αλλά κρίθηκε ακατάλληλος, που προσπάθησε να δουλέψει σε φαστφουντάδικο ή ως ναυαγοσώστης χωρίς επιτυχία, που του αρέσουν τα όπλα, που παρακολουθεί σεμινάρια της αστυνομίας για πολίτες και συνεισφέρει έμπρακτα σε κινήσεις όπως το «Blue Lives Matter», το οποίο σκοπεύει προφανώς στην υποστήριξη των αστυνομικών στις ΗΠΑ εν μέσω των πρόσφατων αναταραχών.
Ο Kyle είναι, φυσικά, ένθερμος υποστηρικτής του Trump.
O Trump δεν σκοπεύει, ασφαλώς, να εξαπολύσει ένα στρατό από Kyle για να κατακτήσει την Αμερική. Το μόνο που χρειάζεται είναι απλά η κατάσταση να ξεφύγει αρκετά ώστε να έχει το άλλοθι να στείλει παντού τους πάνοπλους ομοσπονδιακούς πραιτωριανούς του, που δεν έχουν ούτε σήμα, ούτε κάποιο αναγνωριστικό πάνω στις στρατιωτικού τύπου στολές τους για να συλλαμβάνουν πολίτες χωρίς καμία κατηγορία, να τους φορτώνουν σε βαν χωρίς διακριτικά και να τους μεταφέρουν σε άγνωστη τοποθεσία για αόριστο χρονικό διάστημα.
Οι αντίπαλοί του απλά παγώνουν γιατί δεν πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει στην Αμερική και οι οπαδοί του τον χειροκροτούν. Ο Πρόεδρος αναγκάστηκε να το κάνει, δεν είχε άλλη επιλογή.
Δεν είναι κάποιο σενάριο ταινίας. Δεν συμβαίνει σε κάποια μακρινή χώρα του Τρίτου Κόσμου. Αυτό συμβαίνει ήδη στην Αμερική, αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Στο Portland οι πρώτες αναφορές για τέτοιες απαγωγές διαδηλωτών (γιατί δεν μπορούμε να μιλάμε πλέον για συλλήψεις) ξεκίνησαν πριν από δύο μήνες. Υπάρχουν, δε, βίντεο που καταγράφουν με ποιον τρόπο οι πράκτορες αυτοί δρουν για να μετατρέπουν σκόπιμα σε βίαιες τις ειρηνικές διαμαρτυρίες.
Reality check: σε μεγάλη πόλη της Αμερικής παραστρατιωτικές μονάδες που αποτελούνται από συνοριοφύλακες, εθνοφρουρούς ή φρουρούς φυλακών δρουν ανενόχλητες εδώ και δύο μήνες, απαγάγοντας διαδηλωτές από το δρόμο, χωρίς καμία ουσιαστική συνέπεια.
Reality check #2: ο Trump δήλωσε για τον 17χρονο που σκότωσε δύο ανθρώπους στο δρόμο και τραυμάτισε άλλον έναν ότι απλώς προστάτευε τον εαυτό του. Η αστυνομία τον προσπέρασε πηγαίνοντας στο σημείο που έγιναν οι φόνοι χωρίς καν να τον σταματήσει, παρόλο που ήταν ολοφάνερα οπλισμένος.
Οι απαγωγές αυτές δεν κρατούν, όπως φαίνεται, πάνω από μιάμιση ώρα. Προς το παρόν. Πείτε το γενική πρόβα πριν από την παράσταση. Οι φόνοι, ωστόσο, είναι μη αναστρέψιμοι. Και δεν άργησαν, φυσικά, να έρθουν τα αντίποινα από την άλλη πλευρά.
Όλα αυτά δείχνουν ότι ο Trump όχι μόνο ξέρει τι κάνει, αλλά έχει συγκεκριμένο σχέδιο για να παραμείνει στο «σπίτι του», όπως αποκαλεί τον Λευκό Οίκο. Μέρος αυτού είναι και η συστηματική προσπάθεια διάλυσης των Αμερικανικών ταχυδρομείων, τα οποία έχουν κρίσιμο ρόλο στις επερχόμενες εκλογές εν μέσω COVID-19. Στην Ελλάδα, οποιαδήποτε κίνηση θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως παρεμπόδιση ψήφου θα ισοδυναμούσε με θεσμική εκτροπή. Στην Αμερική. είναι απλά η καθημερινότητα της κυβέρνησης Trump, αν και για να είμαστε δίκαιοι το εκλογικό σύστημα ήταν από πριν στημένο, ώστε να δυσκολεύει τον μέσο ψηφοφόρο να ασκήσει το δικαίωμά του. Άλλο ένα κενό που εκμεταλλεύτηκε ο Trump.
Το πιο βασικό κενό, όμως, είναι η άρνηση των Δημοκρατικών να αλλάξουν πορεία και να μάθουν από την αποτυχία τους να εμποδίσουν τον Trump να ανέβει στην εξουσία. Η αποτυχία αυτή χρεώνεται καταρχήν στον Obama, που δεν κατάφερε να αλλάξει σημαντικά τα πράγματα για το καλύτερο, στην επιλογή της Clinton που, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ήταν αδύνατον να πείσει περισσότερο από τον προκάτοχό της και, τώρα, στην επιλογή, για μία ακόμα φορά του λιγότερο δημοφιλούς υποψηφίου για το χρίσμα. Ο Biden, παρόλα αυτά, δεν έκανε και τίποτα για να βελτιώσει την εικόνα του. Οι Δημοκρατικοί παίζουν με τη φωτιά σαν να είναι άλλη μία εκλογική αναμέτρηση και όχι σαν να είναι ίσως οι πιο σημαντικές εκλογές για τον κόσμο, για όλον τον κόσμο, από το 1933.
Και αν οι εκλογές δεν πάνε όπως θα ήθελε, είναι βέβαιο ότι ο Trump θα κάνει ό,τι μπορεί για να τις αμφισβητήσει και να κρατηθεί στην εξουσία. Στην περίπτωση αυτή, το μόνο που θα μπορούσε να τον σταματήσει είναι ο Στρατός. Και όταν ο Στρατός καλείται να σώσει μια δημοκρατία, τα αποτελέσματα δεν είναι συνήθως τα ευκταία. Αυτό το γνωρίζει και η στρατιωτική ηγεσία και ο ίδιος ο Trump. Ο δικαιολογημένος αυτός, όσο και υγιής, δισταγμός είναι άλλο ένα όπλο στη διάθεσή του.
Θα χρειαστεί όντως να επέμβει ο Στρατός και, αν ναι, θα το κάνει;
Δύο μήνες έμειναν μέχρι να το μάθουμε.